Venus - Romeinse, eigenlijk Ouditalische godin. Aanvankelijk was zij erg onbelangrijk en was zij de beschermster van de moestuinen, boomgaarden, bloemen en planten. Een eigen, georganiseerde cultus had zij oorspronkelijk niet, behalve in het stadje Ardea bij Lavinium in Latium. Wel vierden de tuiniers haar feest, de Vinalia rustica, op 19 augustus. Van lieverlee belichaamde zij naast de ontluikende schoonheid van planten en bloemen ook de liefde en de daaruitvolgende vruchtbaarheid. Tegen het einde van de 3e eeuw v.C., meer bepaald in 215, werd haar cultus vanuit Magna Graecia, de berg Eryx op Sicilië, in Rome ingevoerd. Kort daarop werd Venus met de Griekse Aphroditè gelijkgesteld. Vanaf dat ogenblik won haar cultus aan betekenis. Sulla stelde zich voor als een bijzondere gunsteling aan de godin en I. Caesar leidde zijn geslacht, de gens Iulia, af van Aeneas, de zoon van Venus en Anchises. Daarom werd voor Venus Genetrix op zijn forum een tempel gebouwd en op 26 september 46 v.C. ingewijd. Onder Augustus werden dezelfde gezindheid en belangstelling voor Venus gepropageerd en zij kenden een hoogtepunt door de bouw van een tempel voor Venus en Mars Ultor.
Ter ere van Venus werd een reeks lente- en oogstfeesten gevierd; haar was de hele maand april toegewijd. De verschillende epitheta, waaronder zij werd vereerd, wijzen op de veelzijdige belangstelling voor haar, b.v. Venus Genetrix (de stammoeder of geboortegodin), Venus Cloacina (de reinigende). Als Venus Libitina werd zij vereenzelvigd met een doodsgodin, in wier tempel men de nodige attributen voor een begrafenis kon huren en waar de registers van overlijden werden bijgehouden. Venus Victrix was de overwinnares, Venus Felix de vruchtbaarheidschenkende, Venus Verticordia de godin die de harten wendt, Venus Vulgivaga de zwervende of de zich prijsgevende godin zoals de Griekse Aphroditè Pandamos.
De twee oudste Venustempels te Rome bevonden zich in het Lucus Libitinae en bij het Forum Boarium, waar trouwens de Vinalia rustica op 19 augustus, de inwijdingsdag van de beide tempels, werden gevierd.
Nawerking: Venus and Adonis, gedicht door William Shakespeare (1564-1616), La Naissance de Venus (1665), ballet door de Franse componist Jean Baptiste Lully (1632-1687); Vénus et Adonis, muziekwerk door H. Desmaress (1662-1741); Adone e Venere (1784), opera door de Italiaanse componist Gaetano Pugnani (1731-1798); Venus (1919/1920), muziek-dramatisch werk door de Zwitserse componist Othmar Schoeck (1886-1957).
