Messenië - Landstreek in het zuidwesten van de Peloponnesos, tussen Elis, Arkadië en Lakonië. Daar het een zeer vruchtbare streek was en het eigen Lakonië overbevolkt, vielen de Spartanen het voor de eerste maal aan, tijdens de Eerste Messenische Oorlog (736-720 v.C.). De vrijheidsheld van Messenië, Aristodemos, wist zijn hoofdstad Ithome te verdedigen, doch moest na een lange belegering toch capituleren. Om de harde Spartaanse heerschappij af te weren kwam het tot een Tweede Messenische Oorlog (640-612 v.C.), waarin de inheemse bevolking aanvankelijk met enig succes geleid werd door Aristomenes. Doch de Spartanen herstelden zich (krijgslyriek van Tyrtaios) en namen uiteindelijk de vesting Hirta. De bevolking, die was overgebleven, werd herleid tot de status van heloten, met uitzondering van enkele groepen peroiken, en het land werd bezet door de Spartaanse adel. Herhaaldelijk poogden de Messeniërs aan de onmenselijke behandeling door de Spartanen te ontsnappen, doch tevergeefs. Ook de Derde Messenische Oorlog eindigde in 464 v.C. met de overgave van de Ithomeburcht na een lange wanhopige weerstand. Vele overlevenden werden door Athene in Naupaktos opgenomen.
De haat bleef woekeren en tijdens de Peloponnesische Oorlog gingen de Messeniërs graag in op de voorstellen tot verzet tegen Sparta, vooral nadat Pylos door de Atheners was bezet na de overwinning bij Sphakteria, waartoe de hulp van Messeniërs uit Naupaktos een belangrijke factor was geweest (425 v.C.).
Messenië werd dan onafhankelijk in 369 v.C. dankzij de hulp van de Thebaan Epameinondas. In dat zelfde jaar begonnen zij met de bouw van hun hoofdstad Messene.
