Epameinondas - Thebaans politicus (4e eeuw v.C.). Hij kwam in 379 v.C. aan de leiding van Thebe, samen met Pelopidas, en had een groot aandeel in het herstel van de Thebaanse macht, o.a. door het verjagen van de Spartanen.
In 371 v.C. was Epameinondas Boeo- tarch en als bekwaam veldheer maakte hij door ingrijpende reorganisaties het Thebaanse leger tot een geduchte strijdmacht. Hij creëerde de Thebaanse ‘Heilige Schaar’, een groep van adellijke vriendenparen, die elkaar trouw totterdood hadden gezworen. Epameinondas voerde tevens een nieuwe gevechtstactiek in, de schuine slagorde, waarbij de linkervleugel de aanval opende.
Mede door zijn toedoen kwam de Boeotische Bond tot nieuw leven en op een vredesconferentie met Athene en Sparta weigerde hij toe te laten dat verschillende steden van Boeotië afzonderlijk het verdrag onder eed zouden aanvaarden. Thebe werd aldus van het verdrag uitgesloten.
Het Spartaans expeditieleger werd door Epameinondas in de vlakte van Leuktra in 371 v.C. een eerste maal verslagen en daardoor werd Sparta definitief uit Midden-Griekenland verdreven. Nu was Thebe de belangrijkste stad van Griekenland en Epameinondas de beroemdste persoonlijkheid. Het volgend jaar viel Epameinondas de Peloponnesos binnen en hielp de Arkadiërs zich van het Spartaanse juk te bevrijden. Hij achtervolgde de Spartanen en was de eerste om de Eurotasvallei binnen te vallen, waardoor hij de onafhankelijkheid van Messenië in 369 v.C. vestigde. Epameinondas wilde ook de suprematie ter zee van Athene breken, doch in Arkadië brak weer de oorlog uit. Hij keerde uit Byzantion terug en versloeg de Spartanen en de Atheners bij Mantinea in 362 v.C., doch sneuvelde in de slag.Thebe had geen plaatsvervanger voor Epameinondas en kon van de behaalde overwinning niet profiteren. Het nageslacht bewaarde de herinnering aan Epameinondas als aan een nobel en onbaatzuchtig man, knap legeraanvoerder en grondlegger van een strategie, waardoor een einde werd gemaakt aan de Spartaanse suprematie. Bij hem was de latere Philippos II van Makedonië in de leer geweest en aldus beïnvloedde Epameinondas onrechtstreeks de opgang van de Makedonische falanx.
