Geographisch- historisch woordenboek

Servaas de Bruin, D. Noothoven van Goor (1869)

Gepubliceerd op 29-11-2021

Sforza

betekenis & definitie

beroemde italiaansche familie, die in de 15e en 16e eeuw eene groote rol speelde, stamde af van Giacomuzzo-Attendolo, geb. te Cotignola in de Romagna (1369), waar zijne ouders arme boerenmenschen waren. Hij verzamelde een kleinen aanhang waaghalzen, die hem als aanvoerder (condottiëre) erkenden.

Met deze bende verhuurde hij zich eerst aan Florence, daarna achtereenvolgend aan verscheidene andere italiaansche rijkjes, eindelijk aan den koning van Napels, die bem weldra tot kroonveldheer benoemde; door Johanna II werd S. met eenige groote leenen begiftigd. Hij stierf 1424 bij het overtrekken van de Pescara, terwijl hij oprukte tegen den vermaarden condottiëre Braccio. Zijn bijnaam Sforza had men hem gegeven uit hoofde van zijne buitengewone lichaamskracht, en die naam ging vervolgens op al zijne afstammelingen over.(Francesco Alessandro), onechte zoon van den vorige, geb. 1401, leerde onder zijn vader den wapenhandel, en werd bij diens dood zijn opvolger als veldheer. Met zijne armee vocht hij tegen Carmagnola in Lombardijë (1426), ontweldigde aan paus Eugenius IV de mark van Ancona in 1434, en maakte zich daar onafhankelijk, werd de schoonzoon van Filips Maria Visconti, hertog van Milaan, bij wiens dood (1450) het hem gelukte zich als hertog van Milaan te doen erkennen, in weerwil van den tegenstand der bevolking. Van dat oogenblik af oefende hij den overwegenden invloed in Italië uit, die tot dusverre het deel geweest was der koningen van Napels.

(Galeazzo Maria), zoon van den vorige, geb. 1444, stond aan het hoofd van een hulpkorps in dienst van Lodewijk XI, op het oogenblik toen zijn vader stierf. Hij volgde hem op zonder eenige tegenkanting te ontmoeten, regeerde als een dwingeland, en werd 1476 vermoord.

(Giovanni Galeazzo Maria), zoon van den vorige, was drie jaren oud toen bij zijnen vader opvolgde onder voogdij van zijne moeder Bonna van Savoje en van den verständigen minister Simonetta; doch reeds spoedig (1479) viel hij in de macht van zijnen oom, den trouwcloozen Lodovico, die hem opsloot (1489) in het kasteel van Pavia.en hem waarschijnlijk door middel van vergif uit den weg ruimde (1494). Deze S. liet twee dochters na, en een zoon, dien Lodewijk XII medenam naar Frankrijk (1499), en die later als abt van Marmontiers stierf.

(Lodovico), bijgenaamd U Moro, hetzij wegens zijne donkere gelaatstint, hetzij omdat hij een moerbezieboom in zijn wapen voerde, broeder von Galeazzo Maria en oom van den vorige, stelde zich op gewelddadige wijze in het bezit van het hoogste gezag tijdens de minderjarigheid van zijnen neef Giovanni Galeazzo Maria, liet Simonett» ter dood brengen, en verwijderde zijn jongen neef van het staatstooneel. Hij gaf overigens blijk van eenige bekwaamheid, wierp zich in Italië op als het hoofd van het anli-aragoneesche stelsel, en riep de hulp in van Karel VIH om zich te handhaven (1494). Nu liet hij zijnen neef van kant maken, en nam den titel aan van hertog van Milaan; vreezende dat de Fransclien hem deswege zouden bemoeilijken, haastte hij zich hen te verraden, en werd de ziel van den Venetiaanschen hond legen Frankrijk. In 1499 aangetast door bodewijk XII, zag hij zich op zijne beurt verraden door al de zijnen, en verloor binnen 14 dagen lijds zijn geheele rijk; wel heroverde hij het een oogenblik in 1500, doch om het dadelijk weder te verliezen. Door de Zwitsers overgeleverd aan de Franschen, werd hij gevangen gezet te Loches, en stierf daar tien jaren later (1510).

(Maximiliaan), oudste zoon van den vorige, werd in 1512 op den herlogelijken troon gebracht door den bond van Rome, en 1513 door de Franschen belegerd in Novara. In datzelfde jaar keerde hij terug in Milaan, en regeerde tot aan den slag van Marignann, waardoor hij voor goed zijne kroon verloor (1515). Hij deed afstand van zijn hertogdom aan Frans I, die hem daarvoor een jaargeld verzekerde. In 1530 stierf deze S. te Parijs.— S. (Francesco Maria), tweede zoon van Lodovico, ontving in 1522 het hertogdom Milaan van Leo X en Karel V, na de vlucht van Lantrec, en werd op zijnen troon bevestigd door de nederlaag van Frans I bij Pavia (1525); doch verplicht om aan Karel V in een jaar 400,000 dukaten te betalen, en vervolgens tien jaren lang nog 50,000 dukaten jaarlijks, zag hij zich in de noodzakelijkheid zijn volk uit te zuigen, en maakte zich zoodoende algemeen gehaat. Hij stierf 1535. Hij is de laatste van zijn geslacht, die over het hertogdom Milaan geregeerd heeft.

(Alessandro), onechte zoon van Giacomuzzo Attcndolo (1409 —73), hielp zijnen broeder Francesco Alessandro, trouwde de vermaarde Constantia van Varano (nicht van eenen Malatesla), werd zoodoende heer van Pesaro, en handhaafde zich in 't bezit van die heerlijkheid, die van hem overging op zijnen zoon Constant (generaal in dienst van Florence, later van Venetië, en gest. 1485) en vervolgens op den zoon van dezen, nl. Giovanni (Jan), den eersten man van Lucretia Borgia, die door Gesar Borgia nit het bezit werd geslooten, en te Venetië stierf omslr. 1501.

(Catharina), onechte dochter van Galeazzo Maria, trouwde 1484 met Jeronimo Riario, heer van Imola en Forli, viel even als haar zoon Oclavianns in handen van de moordenaars van haren man, die te Forli omgebracht was (1488), legde bij die gelegenheid veel tegenwoordigheid van geest en zielskracht aan den dag, en verzekerde zoodoende voor haren zoon het hem toekomende erfgoed, wederstond in Forli eene belegering van Cesar Borgia, en werd op den bresgescholen verdedigingsmuur gevangen genomen; doch Lodewijk XII liet haar weder op vrije voelen stellen. Haar tweede man was een Medicis, en zij stierf te Ftorence.

< >