of Heiligen van den Jongsten Dag (Latter Day Saints) eene godsdienst-secte, in 1827 in de Vereenigde Staten van Noord-Amerika gesticht door Joe (of Jozef) Smitli, geboren 1805 te Sharon in den staat Vermont, later met zijne familie verhuisd naar Palmyra, in het noorderdeel van den staat New-York. Even als alle bekwame volksbedriegers, begreep hij, dat er geen beter middel was om opgang te maken, dan stoutweg gebruik te maken van dezelfde logen, waarmede reeds zoovele groote mannen vóór hem er in geslaagd zijn, hervormers te worden van de godsdienstige begrippen der menigte en stichters van eene nieuwe leer.
Hij begon dus met te verkondigen, dat hij 22 Sept. 1827 in eene eenzame grot bezocht was door een engel, die door God uit den hemel tot hem gezonden was, om hem twee metalen platen ter hand te stellen, volgeschreven met hiëroglyphen, terwijl meteen de Heilige geest op hem gekomen was, om hem in staat te stellen dat hièroglyphen-schrift te ontcijferen. Men ziet het, eene parodie op de geschiedenis van Mozes met de twee sleenen tafelen; ook liet Joe Smith zich ter zijde staan door zijnen broeder Hiram (dus een nieuw exemplaar van Aaron). Doch hoe armzalig, wat de vinding betreft, hot sprookje (gelijk met alle, tot zelfs met de ongerijmdsle sprookjes het geval is) vond lichtgeloovigen in menigte, en spoedig had de nieuwerwetsche Mozes met zijn adjudant Hiram eenen vrij grooten aanhang. Hij vertaalde het van •God ontvangene hiëroglyphen-schrift, en gaf die vertaling in 1830 in het licht onder dezen titel: Book of the Mormons (in het Duitsch overgezet door John Taylor Das Buch Morman, Hamburg 1832). Dit geschrift is eigenlijk niets anders dan een werkje, geschreven door zekeren geestelijke, met name Salomon Spaulding (gestorven 1816), die daarin in bijbelstijl verhaalt hoe in den overouden tijd eene volkplanting uit Judea zich is komen nederzetten in Amerika; verder vertelt hij daarin, dat Jezus Christus, na zijne verrijzenis uit het graf, het Evangelie is gaan verkondigen in Amerika, en dat een vrome Christen, met name Mormon, 330 jaren na Christus’ geboorte gezorgd heeft voor de instandhouding van het Christendom; zijn zoon, Moroni genaamd, voltooide den Mormonen-bijbel (omstr. 420). Volgens dien Bijbel zijn de oorspronkelijke bewoners van Amerika afstammelingen geweest van de Hebreërs; zij leeren dat de Doop vernieuwd moet worden aan de volwassenen, en verlangen, dat dit geschiede door algeheele indompeling in stroomend water. De M. leven in veelwijverij.In 1830 vertrok Joe Smith met zijn broeder Hiram en verderen aanhang uit den staat New-York, en vestigde zich in de nabijheid van Independence in den staat Missouri; doch hunne aanhoudende twisten met de leden van andere kerkgenootschappen hadden ten gevolge, dat de M. reeds in 1838 uit Missouri werden verdreven. Nu namen zij de wijk naar Illinois, waar ze in 1839 aan den Mississippi eene nieuwe stad begonnen te stichten onder den naam van Nauvoo, d. i. de Schoone; doch ook hier gaven zij door de toepassing van hunne leer reeds spoedig aanstoot en aanleiding tot ongeregeldheden: Joe Smith en zijn broeder Hiram werden in hechtenis genomen en in de gevangenis te Carthago gebracht, waar beiden 27 Juni 1844 door een zwerm razend gepeupel vermoord werden. Tot opvolger van Joe Smith, dat wil zeggen tot tweeden profeet der M., werd verkoren BaiGHAM-YouNG (zie dat art., dl. I, bladz. 576), die de verhuizing der M. bestuurde, toen ze 1846 zich genoodzaakt zagen Illinois te verlaten. In 1847 bereikten zij het dal van het Groote Zoutmeer, waar ze eenen priesterstaat vormden, die thans eene bevolking telt van omstr. 60,000 zielen, en reeds sedert 1850 als territorium Utah erkend is (zie UTAH). Hunne zendelingen of missionarissen, die zich »Apostelen der heiligen" noemen, zijn sedert dien tijd ijverig in de weer geweest om proselieten te maken, vooral in Groot-Britannië en Ierland, zoomede in Frankrijk, Denemarken en Noorwegen, in 1866 ook een oogenblik in de Nederlanden (o. a. te Gorinchem), wijders in Azië, in Afrika en op de Zuidzee-eiianden; en daar er altijd menschen gevonden worden, die zich tot het een of tot het ander willen laten bekeeren, zijn ook de zendelingen der M. reeds menigmaal in hunne zendingstaak naarwensch geslaagd, en hebben reeds verscheidene nieuw-bekeerden naar het Mormonenland overgebracht.
