de beroemdste van alle romeinsche redenaars, geb. 5 Jan. 106 v. Chr. te Arpinum in Latium, uit eene weinig bekende ridderfamilie, werd gezamentlijk met zijn broeder Quintus C. te Rome opgevoed in het huis van Aculeo, en was 26 jaren oud, toen hij voor het eerst in het openbaar als redenaar optrad.
Na vervolgens eenigen tijd te hebben doorgebragt in Athene, om zich verder in de welsprekendheid te bekwamen, werd hij in 77 v. Chr. aangesteld als questor in Sicilië, en maakte zich aldaar zeer bemind. In 63 v. Chr. benoemd lot consul, ontdekte en verijdelde hij de zamenzwering van Catilina, en ontving den eernaam van “Vader des Vaderlands"; maar eenige jaren later (in 58), toen de aanhangers van Catilina met Clodius aan het hoofd de overhand kregen, werd C. uit Rome gebannen, onder het voorwendsel, dat hij de zaamgezworenen had doen teregtstellen, zonder dat zij gelegenheid hadden gehad zich voor den regter te verdedigen. Zestien maanden later evenwel werd hij teruggeroepen, en in zegepraal ingehaald. Toen Milo 4 jaren later (53) den woelzieken Clodius gedood had, belastte C. zich met de moeijelijke taak den dader te verdedigen, doch het mogt hem niet gelukken Milo vrij te pleiten. Vervolgens benoemd (52 v. Chr.) tot stadhouder van Cilicie, behaalde C. in dat wingewest zoovele krijgslauwerén op de Parthen, die hij beoorloogde, dat zijne soldaten hem den titel gaven van “imperator”. Gedurende den burgeroorlog tnsschen Pompejus en Cesar, bleef C. getrouw aan de partij van eerstgenoemden, doch wist zich na diens val ook de gunst van Cesar waardig te maken. Toen deze vermoord was geworden, koos C. de partij tegen Antonius, tegen wien hij (44 v. Chr.) zijne Philippicce in de wereld zond, en sloot zich meer aan bij den jongen Octavius, dien hij minder gevaarlijk voor de vrijheid beschouwde. Van C. gingen al de senaatsbesluiten uit, krachtens welke namens de republiek oorlog werd gevoerd tegen Antonius; maar toen de jonge Octavius het beruchte verbond met Antonius en Lepidus had gesloten, dat bekend is onder den naam van Triumviraat (d. i. Driemanschap) had hij de karakterloosheid C. prijs te geven aan den haat van Antonius, op wiens drijven C. vogelvrij verklaard en kort daarna (7 Dec. 44 v. Chr.) door gehuurde moordenaars om het leven werd gebragt. Behalve eene dochter (Tullia), die reeds vóór hem was gestorven, had C. een zoon (Marcus Tullius C.), die, door Augustus op velerlei wijzen begunstigd, dezen eenigen tijd ter zijde stond als consul, en vervolgens tot proconsul in Azië werd benoemd.De welsprekendheid van C. wordt nog heden ten dage bewonderd, en hij bekleedt den eersten rang .onder de romeinsche klassieken. Behalve eene ontelbare menigte editiën en overzettingen van afzonderlijke geschriften van C., zijn ook van zijne complete werken eene menigte drukken in het licht verschenen, waaronder de uitgave van Ernesti cum clave (8 dln. 1776), van Lemaire (19 dln. 1827—32), van Orellius (8 dln. Zurich 1826-7; 2e druk 1845). Eene uitmuntende fransche vertaling, met den latijnschen tekst er bij en geleerde kantteekeningen, leverde J. V. Leclerc (30 dln. in 8, Parijs 1821—25, en 36 dln. in 18, Parijs 1823-27).
