ital. Mantova, stad in ’t voormalige hertogdom M., in Lombardijë, op een eilandje in den Mincio, 31 uren gaans bezuidoosten Milaan, is, zoowel door zijne ligging als door zijne kolossale fortificatiën, een der sterkste vestingen van Europa; in den hertogelijken tijd had M. eene bevolking van 50,000 zielen; thans op zijn hoogst 31,000 inw.; het is de geboorteplaats van den philosoof Pomponazzi, den dichter Battista Spagnuoli, en de beroemde graveurs Ghisi.
Volgens sommigen is M. gesticht in de 15e eeuw v. Chr., volgens anderen in de 11e, door Ocnus en Bianor, en ontving den naam van M. ter eere van de profetes Manto, de moeder van Ocnus. Toen de Rasena zich van M. meester gemaakt hadden, maakten zij het een der 12 lucomonién van hunnen noorderbond. Vervolgens werd M., door de Galliërs veroverd, een der hoofdsteden van de Cenomanen. De Romeinen werden meester van M. na de overwinning aan den Mincio (197 v. Chr.) of misschien reeds sedert 222, ten gevolge van de overwinning bij Clastidium. Na den slag van Philippi (42) werd het grondgebied van M. gedeeltelijk verbeurd verklaard, om verdeeld te worden onder de krijgslieden der triumvirs; deze gebeurtenis bracht Virgilius naar Rome (zie VIRGILIUS); andermaal had M. te lijden na den slag van Bédriac (69 na Chr.); het viel in handen der Marcomannen in 269, in die van Radagasius (406), van Alarik (403, 408); kwam vervolgens aan de Herulen, aan de Oostgothen, aan de Grieken, aan de Longobarden, aan de Franken, aan het koninkrijk Italië; werd door Otto II geschonken aan Theobald, graaf van Canossa; werd veroverd door Mathilda in 1114, en werd omstr. de helft der 12e eeuw een der longobardische republieken. Gelijk alle kleine republieken, had M. te lijden van plaatselijke dwingelandijzucht: de graven van San-Bonifacio, het geslacht Buonacossi en de familie Gonzaga betwistten elkander aanhoudend het oppergezag. Eindelijk (1328) maakte Lodewijk I van Gonzaga zich van het bewind meester, deed zich erkennen als stadhouder des keizers, en stichtte eene dynastie, die bijna vier eeuwen (tot 1708) over M. geregeerd heeft. Onder deze dynastie werd de stad M. met haar grondgebied tot markgraafschap verheven (1433), later (1530) tot hertogdom. Na het uitsterven van de familie Gonzaga (1708) werd het hertogdom M. bezeten door Oostenrijk; de stad was 1630 door de Oostenrijkers geplunderd, werd 1701 door de Franschen bezet, en 1707 aan hen ontweldigd door de Keizerlijken. In 1797 door Bonaparte veroverd op Wurmser, was M. tot 1814 de hoofdplaats van 't fransche dept. Mincio, en werd toen teruggegeven aan Oostenrijk, dat er meester van bleef gedurende ruim eene halve eeuw; thans behoort M. tot het koninkrijk Italië.
