hoofdstad van nederlandsch Indië, op het eiland Java, aangelegd 1619 ter plaatse van de oude en beroemde voormalige stad Jacatra, onder het beleid van den gouverneur-generaal Jan Pietersz Koen; de laatste poort van B. werd gebouwd 1657; sedert 1730 tot op het laatst der 18e eeuw had B. geheel het voorkomen van eene welvarende hollandsche stad, en werd "de Koningin van het Oosten" genoemd; doch wegens de ongezondheid, die het gevolg was van de steeds toenemende moerasdampen, werd B. van lieverlede door schier al de welbemiddelde bewoners verlaten, en geraakte van jaar tot jaarmeerin verval. De bevolking, eertijds 170,000 zielen, bedraagt er tegenwoordig slechts 50,000.
Even als het kasteel en de meeste prachtige gebouwen, zijn ook de vestingwerken gesloopt; en vele fraaijc, doch ongezonde grachten zijn gedempt. De haven van B. is uitmuntend en voor alle winden veilig, zijnde gedekt door zeventien kleine eilanden, waarvan Onrust het belangrijkste is. In het zuidwestelijk gedeelte van B. ligt de zoogenaamde Chinesche Kamp, met 12,000 chinesche inw., hebbende deze wijk wel eenige overeenkomst met den zoogenaamden Jodenhoek in Amsterdam. In de zuidervoorstad, waar de lucht veel gezonder is, staan vele fraaije huizen en winkels van Europeanen; verder zuidwaarts komt men op het Molenvliet, zijnde een kanaal, dat een half uur gaans lang is in eene regte lijn, aan weerszijden prijkend met groen geboomte en vol sierlijke gebouwen, die niet zijn opgetrokken als in de europesche steden, hoog en bekrompen, maar ruim en luchtig, slechts één verdieping hoog, en aan de voor- en achterzijde voorzien van eene opene galerij of veranda, staande elk buis als eene villa op een afzonderlijk erf, dat afgesloten is met een smaakvol hek. Op een uur gaans afstands van B. ligt het kampement Weltevreden, dat voornamelijk tot verblijf voor de troepen dient, en met zeer fraaije gebouwen prijkt; vele Europeanen wonen hier, omdat de lucht hier gezond is; en lieden van fortuin hebben hier buitenplaats aan buitenplaats laten bouwen langs den grooten weg, tot eenige uren gaans boven Weltevreden, hetgeen aan deze landstreek een bekoorlijk aanzien geeft. Meer dan eens heeft B. in gevaar verkeerd zoo door de Engelschen als door de inlanders belegerd, vermeesterd en verwoest te worden ; wij noemen slechts in de jaren 1628 en 1631 de pogingen van den keizer van Mataram; in 1652 de verwoestingen, door de legermagt van den koning van Bantam in de omstreken van B. aangerigt; den opstand van kapitein Jonker in 1689. Tweemaal in de 18e eeuw (1722 door de zamenzwering van den rijken Pieter Erberfeld.en 1740 doorden verschrikkelijken opstand der Chinezen) werd de stad door zamenzwering en verraad met ondergang bedreigd, doch beide de keeren werden de gesmede plannen door het beleid en den moed onzer voorvaderen verijdeld. De engelsche oorlog (1780), de groote fransche staatsomwenteling (1789), en de daaruit voortvloeijende groote gebeurtenissen waren van zeer nadeeligen invloed op de welvaart van B-, dat eindelijk 1811 in handen dor Engelschen viel, doch 1816, na het sluiten van den vrede, aan de Hollanders teruggegeven werd. De stad B. is de geboortepl. van den gouverneur-generaal van nederl. Oost-lndië Dirk van Cloon en van den wiskundige Willem Homberg.
