aderontsteking, wordt veroorzaakt door infectieuse of toxische invloeden. Tot de laatste soort kan men o.a. rekenen de bij jicht voorkomende Ph.
De infectieuse Ph. kan ontstaan door een verwonding der ader; in het vóórantiseptische tijdperk kwam dit bij aderlatingen vrij dikwijls voor. Ook kan zij het gevolg zijn van voortplanting van een ontstekingsproces in de omgeving of van algemeene infectieziekten (typhus, longontsteking, enz.). Van uit een bij de bevalling geïnfecteerde baarmoeder plant de ontsteking zich dikwijls voort op de aderen van het been. Zij treedt vooral ook op bij zwakke en aan aderspatten lijdende personen. Men onderscheidt een verstoppenden vorm (waarvan de meest bekende is de phlegmasia alba dolens, (zie aldaar) en een etterige, die voornamelijk aan de ledematen optreedt. Zij veroorzaakt dikwijls ook ontsteking der lymphevaten en verettering van het omgevend weefsel, en gaat meestal met doffe of hevige pijnen, dikwijls ook met koorts en koude rillingen gepaard; de huid boven de ontstoken ader is rood, gezwollen en pijnlijk.
In vele gevallen wordt de ader gevuld met een bloed- en vezelstofstremsel (zoog. bloedklonten of thrombus), dat na afloop van de ontsteking óf in verdeeling overgaat, óf een blijvende afsluiting van de zieke ader veroorzaakt. Door een ondoelmatige behandeling, b.v. door massage of ook wel van zelf, kunnen die stremsels afbrokkelen, in den bloedstroom geraken (embolus) en hier allerlei onheil stichten: zij kunnen b.v. met den bloedstroom in de bloedvaatjes der longen gesleept worden, daar blijven steken (embolie) en daardoor longontsteking, met bloedhoesten en zware benauwdheid veroorzaken. Verder kunnen zij op de plaatsen, waarheen zij gevoerd zijn, nieuwe etterige ontstekingen doen ontstaan. Men spreekt dan van ettervergiftiging of pyaemie en aan deze ziekte bezweken vroeger, voor de asepsis in gebruik was, een menigte geopereerden en kraamvrouwen. Om zulk een slechten afloop te voorkomen, moet de aderontsteking reeds in den aanvang met groote voorzichtigheid en zorg en vooral niet zonder de hulp van een arts behandeld worden; het zieke deel moet zoo rustig en hoog mogelijk gelegd en bij groote pijnlijkheid en zwelling met koude compressen of ijszakken bedekt worden. Zijn de aderen der onderste extremiteiten ontstoken, dan mag de zieke (om embolie te voorkomen) niet eerder opstaan dan wanneer de ontsteking volkomen genezen is.
Gaat de ontsteking in ettering over, dan zal de arts den etter zoo vroeg mogelijk door een snede ontlasten. Massage kan bij deze aandoeningen zeer gevaarlijk zijn.
