(1834, uit het Italiaans) snelle Italiaanse volksdans (1834); de muziek hierbij (1847)
In het Italiaans is de naam tarantella voor 'levendige Zuiditaliaanse volksdans' het eerst aangetroffen aan het eind van de 17de eeuw. Hij werd zo genoemd omdat men dacht dat iemand door deze wilde dans kon genezen van de beet van de tarantula (z.a.). Daarmee is de tarantella indirect genoemd naar de Italiaanse havenplaats Tarente (Italiaans: Taranto), waaraan die spin haar naam dankt.
De tarantella is een volksdans met een toenemend tempo in 3/8 of 6/8 maat. Hij wordt vooral gedanst in Sicilië en Napels, door paren of solisten. De dansers hebben castagnetten of een tamboerijn, de begeleidende muzikanten bespelen mandolines, gitaren en trommels.
De dans raakte in het begin van de 19de eeuw ook elders in Europa bekend. Een medewerker van het Nederlandsch Magazijn, die de dans in 1834 beschreef, was er niet over te spreken. 'Deze dans', schreef hij, 'is algemeen in het Koninkrijk Napels aangenomen. De maat der muzijk daarvan is wild en onwelluidend. Zij bestaat uit eenige weinige noten, waarvan de beweging steeds stijgende is. Twee tegenover elkander geplaatste personen maken, als wilde lieden, allerlei woeste sprongen en onbetamelijke gebaren, welke in een soort van onzinnig gehuppel eindigen.'
In Frankrijk sloeg de dans beter aan. Hij werd in verschillende balletten gebruikt, het eerst in La Tarentule van J. Coralli en C. Gide, dat in 1839 te Parijs in première ging. De tarantella werd later ook in de kunstmuziek gebruikt, onder anderen door Chopin en Tsjaikovski.
Aanvankelijk gebruikte men in het Nederlands het aan het Frans ontleende tarentelle en het aan het Italiaans ontleende tarantella naast elkaar.
Engels tarantella (1782 [dans]), (1833 [muziek]); Frans tarentelle (1807).
Nederlandsch Magazijn (1834) 170; Witsen Geysbeek Wdb. zamenleving 4 (1852) 3416; Wink/er Prins7 18 (1974) 271; W.G. Raffe Dict of the dance (1975) 493; New Grave dict of music 18 (1980) 575-576; Dauzat Dict étym. (1993') 752; OED (1993').
