De opmars van de computer heeft ook op het gebied van toezicht tot een informatierevolutie geleid. Computerdatabases kunnen veel meer informatie bevatten dan kaartenbakken, ze kunnen makkelijker worden doorzocht en ze kunnen worden gekoppeld aan andere databestanden, wat onvermoede verbanden kan blootleggen. Zelfs vele van onze bewegingen en handelingen worden tegenwoordig elektronisch geregistreerd. Dat begint ‘s ochtends bij het aanzetten van de mobiele telefoon en eindigt ‘s avonds met een surftocht op internet. Een en ander heeft tot een nieuwe maatschappij geleid, die in 1993 door Canadese socioloog David Lyon surveillance society is gedoopt. Hij schreef er een boek over, getiteld The electronic eye. The rise of surveillance society. Sinds 1993 duikt het Engelse surveillance society af en toe in de kranten op, maar hoewel het nogal voor de hand ligt, was voor 1999 niemand op het idee gekomen om er in het Nederlands surveillancemaatschappij van te maken. Surveillancemaatschappij debuteerde op 10 september 1999, in NRC Handelsblad, in een bespreking van Marie-José Klaver over enkele nieuwe boeken over dit onderwerp, zoals The end of privacy. How total surveillance is becoming a reality van Reg Whitaker:
In zijn laatste twee hoofdstukken gaat Whitaker in op onze medeplichtigheid aan de surveillancemaatschappij. In tegenstelling tot het achttiende-eeuwse panopticum en de totalitaire dwangmaatschappij die George Orwell in 1984 beschreef, berust het panopticum van het informatietijdperk op vrijwilligheid en consensus. Niemand dwingt ons te bezwijken voor de verleidingen van de nieuwe media, integendeel: we staan vrijwillig onze persoonsgegevens af, in ruil voor een paar dollar korting bij Amazon.com. We houden het panopticum actief in stand door te surfen op Internet en elektronisch te bankieren. Eigenlijk zijn we allemaal vrijwillige gevangenen van de nieuwe technologie.
Het wachten is nu nog op de verbinding totale surveillancemaatschappij.
