In uitdrukkingen zoals ‘om zeep gaan (raken)’ (doodgaan; ten onder gaan; teloorgaan) en ‘iemand om zeep helpen’ (vermoorden). Betekent eigenlijk: weggaan (of iemand wegsturen) om een boodschap te doen (hier dus: zeep gaan halen) om niet meer terug te keren, te verdwijnen of figuurlijk: dood te gaan. Een andere verklaring is dat het hier om een zinspeling zou gaan op een gevaarlijke reis naar de Middellandse Zee om zeep van Marseille.
Wanneer een zeeman niet terugkeerde van de avontuurlijke reis dan zei men destijds: ‘hij is om zeep.’ Stoett citeert een vers van Constantijn Huygens (1596-1687). Antoon Vaene haalde echter in het tijdschrift ‘Biekorf ’ (1961,92) een citaat aan van pastoor Jan Coens van Kortrijk (Confutatie (...) van den Biencorff. 1598) waaruit blijkt dat de ruimere betekenis van ‘teloorgaan’ al vrij oud is. Eenzelfde metafoor vinden we o.a. terug in ‘om kroosjes*’, om raapzaad* gaan’.
Wij moeten hier handelen als mannen of wij worden om zeep gebracht.
Handelsblad, 21-04-13
De kerels die niemand aan flarden willen schieten, niemand om zeep willen helpen, die stinkende pacifisten, die moeten we in hun kladden grijpen en vierendelen!
Louis-Ferdinand Céline: Reis naar het einde van de nacht. Vertaling E.Y. Kummer. 1968
Deze buurman, Gilkinus Diepenburch, vertoont grote verwantschap met naar de aarde weergekeerde Jezus, die door Dostojevski’s grootinquisteur om zeep wordt gebracht.
HP/De Tijd, november 1998
Joes is met handen en voeten om zeep geholpen.
Vrij Nederland, 23-12-99
Moet er dan eerst een kind vermoord worden?
Wij zijn bang geweest dat hij zijn hele gezin om zeep helpt.
NRC Handelsblad, 11-03-2000
