(i) een borrel (zonder toevoegingen). Vaak in de verkleinvorm en daardoor de hoeveelheid sterke drank enigszins relativerend. Van Dale citeert een zekere Baas: ‘een recht-op-en-neertje kun je elke dag krijgen.’ Al naar gelang de regio duiken er verschillende varianten op, zoals: ‘recht op en dale’ en ‘steil op en dale’. De oorspronkelijke term dateert wellicht van eind negentiende eeuw. Nederlandse soldaten gebruikten het woord destijds in Nederlands-Indië voor jenever (zie hiervoor Van Dam).
De herkomst is niet bekend maar mogelijk is er een verband met de oudere betekenis ‘zuiver; eerlijk’ die nog gangbaar is bij de marine (Harmsen geeft als voorbeeld: hij is recht op en neer: hij is eerlijk). Een ‘recht-op-en-neertje’ was dus een zuivere borrel, dat wil zeggen zonder toevoegingen. Een andere suggestie is de verwijzing naar de beweging die gemaakt wordt wanneer het borrelglas gevuld naar de mond gebracht wordt en leeg weer op tafel wordt gezet. Wie buiten gehoorbereik van de bar zit geeft met deze beweging te kennen dat hij nog wel een glaasje lust. We mogen echter ook een oorsprong in de marinetaal niet uitsluiten. ‘Recht op en neer’ is de mededeling van de schipper aan de brug als het anker vrij van de grond hangt. (Harmsen). Volgens andere bronnen kregen de zeelui vroeger een oorlam wanneer de ankerkabel ‘recht op en neer stond’ en het anker loskwam. Bij de volgende torn zou de reis beginnen.
Ik hou me bij één drankie
Een glaasje recht op en neer
Want het liefste word ik teut
Van zo’n Nederlandse neut.
Johnny Jordaan: Een pikketanussie. 1968
(2) seksueel standje waarbij de man boven op de vrouw ligt; het meest klassieke standje. Wordt ook wel de ‘missionarishouding *’ genoemd. Zie ook: ‘het beest” met de twee ruggen maken’.
Nette heren, die zich in het huiselijk bed geen ‘achterommetjes’ veroorloven of iets wat niet recht-op-en-neer is...
Ben Borgart: Buiten schot. 1975
Mannen beoordelen zichzelf blijkbaar nog steeds op de kwaliteit van hun erectie. Het feminisme heeft onvermoeid geijverd voor seksualiteit die meer is dan recht op en neer.
De Groene Amsterdammer, 29-07-98
