in de Middeleeuwen ontstaan uit het graafschap Leuven; vrijwel het gehele huidige Noord-Brabant maakte deel uit van het hertogdom, evenals de Belgische provincies Antwerpen en Brabant; genoemd naar de Karolingische gauw. Lambert I, graaf van Leuven ( ♱ 1015), zoon van graaf Reniers, verenigde het graafschap met Brussel door zijn huwelijk met de dochter van de hertog van Neder-Lotharingen.
Er werden meer graafschappen aan zijn grondgebied toegevoegd, zoals Bruningenrode en in 1106 door hertog Godsfried I van Neder-Lotharingen het markgraafschap Antwerpen. Sinds het midden van de 12e eeuw noemden de graven van Leuven zich steeds meer hertogen van Brabant. Verschillende gebieden, die in het hertogelijk gebied lagen, werden ingelijfd. Hendrik I kreeg de helft van Maastricht in 1204 van de rooms-koning; in 1244 werd het graafschap Daelhem bezit van Hendrik II. In 1288 veroverde Jan I het hertogdom Limburg. Onder hertogin Johanna werd Luxemburg met Brabant verenigd, wat voortduurde tot aan de dood van hertog Wenceslaus in 1383.
Het hertogdom kwam later bij Brabant terug, evenals Antwerpen. Het hertogdom Brabant bleef eeuwen aan een stuk het meest toonaangevende gewest in de Nederlanden, met een gouden tijd in de 15e eeuw. Er kwam een splitsing tijdens het verzet tegen Philips II. maar vooral in de 17e eeuw, toen het noordelijk deel van het hertogdom generaliteitsland werd.
