Encyclopedie van Noord Brabant

Anton van Oirschot (1985-1986)

Gepubliceerd op 20-10-2020

BELS LIJNTJE

betekenis & definitie

spoorlijn van Tilburg naar Turnhout, die in 1867 in gebruik kon worden genomen zowel voor personenals voor goederenvervoer. Het was een lijn van de particuliere Belgische onderneming „Société Anonyme des Chemins de Fer du Nord de la Belgique”, die hiervoor in 1864 reeds concessie had aangevraagd.

Het was een betrekkelijk kleine onderneming, die de exploitatie van de lijn overliet aan de particuliere onderneming de „Chemins de Fer Grand Central Belge”, die ook de lijnen Antwerpen-Roosendaal-Moerdijk en Moerdijk-RoosendaalBreda in exploitatie had. Er waren stations in Baarle-Nassau-dorp met douanekantoor, in Riel, Alphen en Weelde-Merksplas. De lijn kreeg al meteen een internationale functie. Hij kreeg geleidelijk aan minder betekenis doordat de dienstregeling verslechterde. De maatschappij uit België had namelijk door andere lijnen minder belangstelling gekregen voor de geïsoleerde lijn ten opzichte van haar andere op elkaar afgestemde lijnen in België zelf. In 1898 werd het gedeelte van Tilburg tot de grens van België door Nederland aangekocht van de Belgische staat.

De exploitatie kwam in handen van de Staats Spoorwegen, die de lijn tot Turnhout ging exploiteren. In 1906 kwam het nieuwe station Baarle-Nassau-grens gereed. In 1909 ontstond er echter concurrentie door de doorgaande tramverbinding Tilburg-Goirle-Hilvarenbeek-Poppel-Turnhout. In de Eerste Wereldoorlog werd de grens hermetisch afgesloten, ook de lijn en het grensstation in Baarle-Nassau. In 1934 werden de reizigersdiensten tussen Tilburg en Turnhout gestaakt, met uitzondering van bijzondere reizen, zoals voor bedevaarten naar Scherpenheuvel en Lourdes, en voor voetbalwedstrijden Nederland-België. alsmede voor de koninklijke trein in 1935 bij een staatsbezoek van koningin Wilhelmina aan België. Als zodanig bleef deze lijn met diverse halten onderweg en een vrij omvangrijk grensstation in Baarle-Nassau-Hertog geregeld in gebruik tot 1934; nadien werd zij nog gebruikt voor ongeregelde diensten, zoals personenvervoer naar de bedevaartplaats Lourdes.

Na de inval in mei 1940 werd de lijn intens gebruikt door Duitse troepen en door de geallieerden beschoten. Na de bevrijding werd de lijn wel hersteld, maar niet meer opengesteld voor reizigersvervoer. Bij de Tilburgse hoogspoorwerken werd de lijn in Tilburg nog voor een deel omgelegd. Dat was in 1957. Herhaaldelijk waren er plannen om de lijn voor personenèn goederenvervoer weer te gebruiken, wel bleef men er dagelijks gebruik van maken voor goederentransport. Ook daarvoor werd zij echter in 1973 definitief gesloten.Als „Bels lijntje” werd zij tot aan de Belgische grens, met inschakeling van een stoomlocomotief, een toeristische attractie van een daarvoor opgerichte stichting „Baol Boemel”. Voor dit doel werd bij het landgoed Schaluinen, aan de grens, een stationnetje gebouwd in de trant van de 2e helft van de 19e eeuw. De spoorlijn, die in verband met de aanleg van het hoogspoor in Tilburg in de vijftiger jaren gedeeltelijk moest wijken, werd toen over een bepaalde lengte verlegd onder de gemeente Tilburg. Zij bleef w'el behouden uit Nato-overwegingen. In 1982 werd de lijn als toeristische attractie door de N.S. gesloten.

Er ligt nog een tweede spoorlijn naar België, van Eindhoven naar Hasselt, aangelegd in 1867, gebruikt voor vrachtgoederenverkeer tot 1973. Ook dit lijntje moest i.v.m. hoogspoorwerken in Eindhoven worden verlegd; dit werk kwam in 1959 gereed, om echter slechts 13 jaar dienst te doen.

Bron: J. Veen; Gesch. Beis lijntje in Tilburg, febr. ’84; Heemkronyk 2-’84.