In de Zaanstreek thans nog op slechts twee banen (in Wormer en Krommenie) beoefend spel, dat uit de 13e eeuw dateert.
Het kolfspel wordt sinds het begin van de 18e eeuw op overdekte banen gespeeld. Daarvan zijn er nu nog een klein aantal in Nederland aanwezig, namelijk naast de genoemde in Wormer (Het ➝ Moriaanshoofd) en Krommenie (hotel Atlantic) in het Limburgse Sevenum, Utrecht, Andijk, Barsingerhorn, Berkhout, Hoogwoud, St. Maartensbrug, Nieuwe Niedorp, Oud-Karspel, Noord- en Zuid-Scharwoude, Spanbroek, Venhuizen, Wieringerwaard en Wijdenes. In Koog bevindt zich onder de vloer van 'De ➝ Waakzaamheid' nog een authentieke kolfbaan, die tot in de jaren '50 is gebruikt.
Het huidige, geringe, aantal kolfbanen staat in scherp contrast tot bijvoorbeeld dat aan het eind van de 18e eeuw, toen alleen al in Amsterdam 215 banen werden geteld. Het kolfspel is vroeger dan ook zeer populair geweest, terwijl het nu moeizaam - en bijna alleen in Noord-Holland boven het IJ in stand wordt gehouden. Landelijk zijn er naar schatting nog maar 700 kolvers actief, verenigd in 37 clubs.
Kolf, of kolven, is in oorsprong duidelijk verwant met de thans populaire golfsport, het werd in de late middeleeuwen ook uitsluitend in de open lucht beoefend. Op 17e-eeuwse schilderijen is te zien dat (een variant van) het kolfspel op het ijs werd beoefend.
Het huidige, in de 18e eeuw ontwikkelde, kolfspel wordt (door mannen en vrouwen) gespeeld op binnenbanen van 5 bij 17,52 meter, met een zeer vlakke en gladde, stenen vloer. Een spel wordt gespeeld door 3 personen met ieder een kolfstok en een eigen bal, tegenwoordig van gummi, vroeger ook van sajet. Op de baan zijn twee palen geplaatst, zie de tekening. Ieder der drie spelers krijgt vijf beurten, elke beurt bestaat uit drie slagen waarbij steeds een van de palen moet worden geraakt. Achter een van deze palen bevinden zich 6 vakken met een oplopende waarde van 7 tot 12 punten. Het is de kunst de bal bij de derde slag in een vak met een zo hoog mogelijke puntenwaarde te spelen. Mist men bij een slag de paal, dan is dat een 'poedel' en krijgt men geen punten.
Nog bestaande kolfclubs zijn 'Onder Ons-Togido' in Krommenie, opgericht in 1897 en 'Ons Genoegen' in Wormer, opgericht in 1922. Alle andere en eerdere Zaanse kolfverenigingen, die zonder uitzondering ook een sociëteits-karakter hadden, zijn opgeheven. De Koninklijke Nederlandsche Kolfbond, opgericht in 1885, tracht het voortbestaan van dit zeer oude spel te rekken.
