Vijgenblad, blad van een vijgenboom, door Adam en Eva na de zondeval gebruikt om hun naakte lichaam te bedekken; (fig.) maatregel e.d. die oneigenlijk gebruikt wordt om minder fraaie toestanden te verhullen.
Vijgenbladeren waren volgens de bijbel het materiaal voor de eerste kledingstukken van de mens. Toen Adam en Eva tegen Gods verbod in een vrucht van de verboden boom in het paradijs hadden gegeten, realiseerden zij zich dat zij tot dan toe naakt hadden rondgelopen; ‘Daarom regen ze vijgenbladeren aan elkaar en maakten er lendenschorten van’ (Genesis 3:7, NBV). Deze betekenis van vijgenblad komen we tegen in de eerste twee aanhalingen hieronder. Het vijgenblad wordt in het moderne Nederlands vaak genoemd in verband met het verbergen van zaken waarvoor men zich schaamt, zowel fysieke als politieke zaken. Vooral journalisten die over politiek schrijven bedienen zich van deze vorm van het vijgenblad, waarvan het derde en vierde citaat hieronder mooie voorbeelden zijn. Zie ook Zondeval.
Bijbelcitaat: Rijmbijbel (1271), v. 653-56. Doe naemsi bede gader / met haren rade vighe blader / Ende gordense om hare scamelike lede / dus decten si hare scameliichede. (Toen namen zij na gezamenlijk overleg vijgenbladeren en bonden die om hun naakte lichaam; zo bedekten zij hun schaamstreek.)
Gebruiksvoorbeeld: Voorts zijn er bijdragen over sport en integratie, de verkoop van ambachtelijke hoeveprodukten en de reizende tentoonstelling Achter het vijgeblad, over de man en zijn prostaat. (De Standaard, nov. 1995)
Gebruiksvoorbeeld: Bij elfen gelden andere, minder regels; die steken hun erotiek niet onder een vijgeblaadje zoals de doorsnee bewoner van deze aardkloot, altijd maar bezig zijn goede gezicht en broek op te houden. (Meppeler Courant, apr. 1993)
Gebruiksvoorbeeld: De wetgeving lijkt in de praktijk hoofdzakelijk de rol te vervullen van een vijgeblad, waarachter de overheid zich kuis tegen haar critici kan verbergen. (NRC, sept. 1994)
Gebruiksvoorbeeld: Alle regeringen weten dat het denkbeeld van een confederatie louter een vijgeblad is. (NRC, sept. 1994)
