Bijbels Lexicon

Karina van Dalen-Oskam & Marijke Mooijaart (2017)

Gepubliceerd op 11-05-2017

Mus

betekenis & definitie

Er valt geen mus van het dak zonder dat het zo bedoeld is, alles vindt plaats met een reden, alles is voorbestemd, van hoger hand zo beschikt.

Deze uitdrukking gaat terug op Matteüs 10:29, ‘Worden niet twee mussen te koop aangeboden voor een duit? En niet één daarvan zal ter aarde vallen zonder uw Vader’ (NBG-vertaling; de NBV heeft hier ‘er valt er niet één dood neer als jullie Vader het niet wil’). Hier wordt bedoeld dat God ook zorgt voor het geringste beestje. De moderne uitdrukking heeft van het dak in plaats van ter aarde, mogelijk onder invloed van de zegswijze de mussen vallen van het dak ter typering van een grote hitte. In het hedendaagse taalgebruik wordt de uitdrukking vooral gebruikt in letterkundige context, waarbij het bijvoorbeeld gaat om de almacht van de auteur ten opzichte van het verhaal dat hij vertelt.

Bijbelcitaat: Luikse Diatessaron (1291-1300), p. 56, 7-9. En wetti nit dat men twe muschen copt om enen virdonc? ende nochtan en valter ene ter erden nit sonder dat ghehinknesse vs vader die in den hemele es.

Gebruiksvoorbeeld: De held weet niet wat wij wel weten: dat hij zijn voorbestemde einde tegemoet loopt, welke beslissing hij ook neemt. Geen mus die zonder doel van het dak valt, al is de val zelf wellicht hoogst toevallig. (NRC, jan. 1995)

Gebruiksvoorbeeld: Om haar te helpen vroeg ik haar of dit hetzelfde was als die beroemde mus van W.F. Hermans, die in een roman niet van het dak kon vallen of het had een bedoeling. (Connie Palmen, De erfenis. CPNG, 1999, p. 36)