Een verschillenanalyse is een methode om de analyseren op welke aspecten een onderneming winst of verlies heeft geleden. Bij een verschillenanalyse wordt de voorcalculatorische nettowinst vergeleken met de nacalculatorische nettowinst. Bij een verschillenanalyse wordt er voornamelijk gekeken naar het verschil in inkoopprijs, verkoopprijs, efficiëntie en bezettingsgraad.
Een verschillenanalyse is belangrijk voor ondernemingen, omdat uit een dergelijke analyse naar voren kan komen op welke vlakken de onderneming een positief resultaat behaald heeft. Daarnaast biedt een verschillenanalyse ook inzicht in de aspecten waarop de onderneming verlies heeft geleden. De resultaten uit de verschillenanalyse bieden een onderneming de mogelijkheid om in de toekomst betere inschattingen te maken en het bedrijfsproces te verbeteren.
Wanneer een onderneming bijvoorbeeld een fiets produceert, zullen zij voorafgaand aan de productie een raming van alle kosten en opbrengsten maken. Daarnaast wordt er in een inschatting gemaakt van de hoeveelheid materialen die gebruikt worden om een fiets te maken. Ook kijkt een onderneming naar het gebruik van machines die nodig zijn voor de productie.
Wanneer het hele proces is afgerond en de fietsen verkocht zijn, kan de onderneming middels een verschillenanalyse gaan bekijken hoe het gehele proces van produceren en verkopen is verlopen. Hierbij worden de werkelijke kosten vergeleken met de geraamde kosten. Dit doet de onderneming door de verwachte inkoopprijs te vergelijken met de daadwerkelijke inkoopprijs van de onderdelen. Bij sommige producten is het tevens mogelijk dat er een verschil is in de geplande en de uiteindelijke verkoopprijs.
Tevens kijkt een onderneming naar het resultaat wat betreft efficiëntie en bezettingsgraad. Efficiëntie geeft inzage in de manier waarop de onderneming met de ingekochte materialen is omgegaan. De bezettingsgraad laat zien in hoeverre machines en personeel ingezet zijn bij de productie van de fiets.
