Het toppunt van Nederland

Aad Struijs (2002)

Gepubliceerd op 30-07-2018

Rotterdam

betekenis & definitie

Vraag van een toerist in de Maasstad: 'Mijnheer, kunt u mij zeggen wat dat voor een gebouw is?' Rasechte Rotterdammer: 'Pleurt op joh. Hoe ken ik dat weetuh. Dat gebouw stond er gistere nog niet.' Grapje. Wel typisch Rotterdams. Net als het gezegde: overal in het rond gaan de palen in de grond. De stad is zo doortrokken van het devies 'd'r mot gewerrukt worre!', dat de overhemden er al met opgerolde mouwen worden verkocht. Zelfs de plaatselijke topclub Feyenoord speelt volgens kenners werkvoetbal. Maar dat gespierde beeld past goed bij de grootste haven ter wereld.

De haventerreinen hebben een oppervlakte van ruim 100 vierkante kilometer. De totale lengte van de kades is 122 kilometer. Rotterdam is de thuis- en aanloophaven van vijfhonderd rederijen. Er lopen elk jaar meer dan 30.000 schepen binnen, die samen meer dan 310 miljoen ton goederen aan- en afvoeren.

De VVV organiseert excursies per boot of bus door het haven- en industriegebied. Rotterdam is de uitvinder van het industrieel toerisme. Het biedt deelnemers een kijkje achter de schermen van bedrijven die voor gewone bezoekers niet toegankelijk zijn. Bijvoorbeeld ECT/Delta Terminal, de meest geavanceerde containerterminal ter wereld. Heel bijzonder is de avondtour. De havens, containerterminals, opslagplaatsen voor bulkgoederen, olieraffinaderijen, chemische fabrieken enzovoort zijn dan sprookjes- en spookachtig verlicht.

TIP: Ook Amsterdam kent deze vorm van industrieel toerisme.

In wereldhaven nummer één hoort natuurlijk een scheepvaartmuseum thuis. De stad bezit zelfs het oudste scheepvaartmuseum van Nederland: Maritiem Museum Prins Hendrik, gesticht op initiatief van prins Hendrik de Zeevaarder. Het museum vertelt alles over de Rotterdamse haven, over schepen en over varen. Dat gebeurt aan de hand van voorwerpen, foto's, films, schilderijen, tekeningen, navigatieapparatuur en scheepsmodellen, waarvan enkele honderden jaren oud zijn. Veel aandacht is er uiteraard voor de Rotterdamse rederijen, zoals de befaamde Holland-Amerika Lijn. Er is een speciale afdeling voor kinderen. In Professor Plons leren jeugdige bezoekertjes spelenderwijs het antwoord te vinden op vragen als: ijzer zinkt, maar waarom blijft een ijzeren schip wel drijven?

Het museum bezit een van de beroemdste scheepsmodellen ter wereld. Dit zogeheten Mataro-model van een Spaans karveel is de enige driedimensionale uitbeelding van een zeegaand zeilschip uit de 15de eeuw. In de historische literatuur wordt het model steeds genoemd als de belangrijkste sleutel tot het ontsluiten van de nog talrijke geheimen van het laatmiddeleeuwse schip.

Naast het museum ligt de Buffel uit 1868. Het is een van de twee laatste ramschepen van Nederland (het andere ligt in Den Helder*, NH). Zoals de naam al aangeeft werd zo'n oorlogsbodem gebruikt om vijandelijke schepen naar de kelder te rammen. Adres: Leuvehaven 1.

TIP: Rotterdam telt meer drijvende museumobjecten. In de schaduw van het Maritiem Museum visualiseert het Maritiem Buitenmuseum de geschiedenis van de Rotterdamse haven met havenkranen, stoomschepen, een stoomgraanelevator, een vloot historische binnenvaartschepen en oude scheepsbouwmachines. De werkplaatsen zijn geopend. Wie geluk heeft, loopt een onvervalste havenarbeider tegen het lijf die sappig vertelt hoe het vroeger in de haven ging. Een stevige 'hijs' waarmee vroeger een lading veilig uit het ruim werd getakeld, heette een Rotterdammertje. Een mislukte hijs die uit elkaar donderde werd een Amsterdammertje genoemd. Adres: Leuvehaven 50-72.

De vloot van historische schepen die een ligplaats kozen in de Oude Haven, Wijnhaven, Haringvliet en Delfshaven vormen samen het Openlucht Binnenvaartmuseum. Adres: Koningsdam 1.

Delfshaven is het enige stukje historisch Rotterdam dat tijdens de Duitse bombardementen in mei 1940 gespaard bleef. Het wijkje met zijn fraaie havens en monumenten trekt veel Amerikaanse toeristen, omdat hier op 16 september 1620 de Pilgrimfathers aan hun reis naar de Nieuwe Wereld begonnen. De pelgrims vormden een godsdienstige groepering die oorspronkelijk afkomstig was uit Engeland, maar door godsdienstvervolgingen in 1609 werd gedwongen naar Nederland te vluchten. Een deel vestigde zich in Leiden*. Veel blanke Amerikanen beschouwen het vertrek uit Delfshaven als het begin van de geschiedenis van Amerika. In de Oude of Pelgrimvaderskerk zijn herinneringen aan de eerste kolonisten te zien. Het Historisch Museum Rotterdam heeft twee dependances in Delfshaven: het Zakkendragershuisje (met oude tingieterij) en Museum De Dubbelde Palmboom, met een collectie over de ontwikkeling van Rotterdam tot wereldhaven. Ook zijn er opstellingen van winkels en bedrijfjes, de haven, de VOC en archeologie. Adres: Voorhaven 12.

In het Historisch Museum Rotterdam Het Schielandhuis staat de oudste klomp van Nederland. Het 28 centimeter lange en 12,5 centimeter brede schoeisel is rond het jaar 1280 gesneden uit elzenhout en dook op in het tracé van de Willemsspoortunnel. Archeologen vonden de klomp in het dijklichaam van de dam waarmee de Rotte werd afgedamd; de plek dus waar Rotterdam is ontstaan en waar de stad zijn naam aan ontleent. Daarmee staat de klomp aan de basis van de Rotterdamse stadsgeschiedenis. Die komt in het Historisch Museum Rotterdam uitgebreid aan bod. Facetten van het dagelijks leven, de kunst en dergelijke worden belicht aan de hand van onder meer textiel, numismatiek, kunstnijverheid, schilderijen, prenten, speelgoed en huisraad. Het museum is gevestigd in het Schieland, een schitterend 17de-eeuws monument dat fraai weerspiegelt in de ramen van de omringende kantoorkolossen. Adres: Korte Hoogstraat 31.

Eind 1940 ging Diergaarde Blijdorp open. De nieuwe Zoo verving de oude 'Rotterdamsche Diergaarde' uit 1857 en is de eerste dierentuin in Nederland die geheel door een architect is ontworpen. Van alle Nederlandse dierentuinen participeert Blijdorp in de meeste fokprogramma's voor bedreigde diersoorten, namelijk 85. Wat dat betreft kan de Rotterdamse dierentuin worden gerekend tot de top 5 van Europa en tot de top 10 van de wereld. Het resultaat is zichtbaar in de levende have. Blijdorp is gespecialiseerd in zeldzame en bedreigde diersoorten.

De Rotterdamse diergaarde coördineert het wereldwijde fokprogramma van de kleine panda en het Europese fokprogramma van onder andere boomkangoeroes en de Indische olifant. In 1984 kwam in Blijdorp Bernhardine ter wereld, de eerste olifant die in een Nederlandse dierentuin werd geboren. Honderdduizenden belangstellenden kwamen op kraamvisite. Blijdorp is de enige dierentuin die ook officieel botanische tuin is. In de Tropenkas bloeit ieder jaar de Victoria amazonica met de grootste bloem ter wereld (zie: Hortus Leiden*). Blijdorp was de eerste dierentuin in Europa met computergestuurde voederapparaten. Deze zijn gericht op het gespreid aanbieden van voedsel om zo het natuurlijke gedrag van de dieren te stimuleren.

In 2000 ging het Oceanium open. Bezoekers kunnen er een ontdekkingsreis maken, beginnend bij de Schotse Noordzeekust, dwars door de Atlantische Oceaan naar het Caribische gebied en langs de kusten van Zuid- en Noord-Amerika. Via een 26 meter lange glazen tunnel gaan zij 'kopje-onder' in een bassin met drie miljoen liter water, waarin haaien en zeeschildpadden rondzwemmen en speelse zeeotters hun duikkunsten vertonen. Er zijn ook kleinere bassins (met nog eens drie miljoen liter water) en een walvis- en diepzee-expositie, met onder andere het model van een 17 meter lange bultrug. In een publiekslaboratorium kunnen bezoekers in de huid van een wetenschapper kruipen. Het is een afspiegeling van het professionele zeebiologisch laboratorium achter de schermen van het Oceanium, waar onderzoek wordt verricht naar onder andere voortplanting, welzijn en waterkwaliteit. Het Oceanium is het enige aquarium in de wereld met vier golfslagmachines. Uniek is ook het ultramoderne filtersysteem dat 3,5 miljoen liter zeewater per uur zuivert. Blijdorp is de eerste dierentuin in Nederland die ook officieel 'Huis der gemeente' is. Er kan dus worden getrouwd. Adres: Van Aerssenlaan 49.

De Ontdekhoek noemt zichzelf 'het Nederlands pierebadje voor de techniek'. Mooie omschrijving voor een kinderwerkplaats, waar jongens en meisjes van 4 tot 14 jaar spelenderwijs ontdekken hoe verschillende technieken werken. Ze hoeven zich urenlang geen seconde te vervelen met bijvoorbeeld zelf foto's en zeep maken, dijken bouwen in snelstromend water, lepeltjes smeden, hoge torens bouwen en proefjes doen. De eerste Ontdekhoek werd in 1986 geopend aan de Pannekoekstraat 55 in Rotterdam Daarna volgden vestigingen in 's-Hertogenbosch, Industriestraat 59-61(NB) en in Zwolle, in de Hogeschool Windesheim, Campus 2-6, Gebouw T134 (O). De Ontdekhoeken zijn het hele jaar open.

Winkelcentrum De Lijnbaan was de eerste autovrije winkelstraat in Europa. Het is in 1951-1953 en 1962-1966 gebouwd naar een ontwerp van de architecten Van den Broek en Bakema en staat model voor de wederopbouw van de Rotterdamse binnenstad na de verwoestingen in mei 1940.

Onder de Coolsingel ligt het eerste ondergrondse winkelcentrum van Nederland. Fun- en andere shoppers vinden er winkels, horecagelegenheden en het metrostation Blaak. De officiële naam is Beurstraverse, maar in de volksmond heet de chique winkelgalerij gewoon de Koopgoot. Dat is typisch Rotterdams. Met die nuchtere 'doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg'-mentaliteit geven de Rotterdammers ijzersterke bijnamen aan alles wat maar naar kunst, autoriteit of chic riekt. Andere voorbeelden: de Peperbus (de ronde flat waar ooit burgemeester Bram Peper woonde), de Fluitketel (NS-station Blaak), de Kist van Quist (Maritiem museum, ontworpen door Quist), de Platvink (World Trade Center) en natuurlijk Jan Gat: Zadkine's beroemde beeld van een man zonder hart, die in wanhoop zijn handen heft. Dat herinnert aan 14 mei 1940.

Op die dag bombardeerden de Duitsers in één klap het hart uit de stad. Er waren 900 doden en 77.000 daklozen. In totaal 25.000 woningen, 11.000 andere panden, 1350 fabrieken, 566 cafés en hotels, 4 ziekenhuizen, 2400 winkels, 24 kerkgebouwen, 69 scholen, 20 bankgebouwen, 2 schouwburgen en 12 bioscopen bestonden niet meer. Als een feniks herrees de stad uit de as en het puin. Het hart klopt weer en de oorlogswonden zijn geheeld met architectonische juweeltjes en gedurfde gebouwen, die de stad de bijnaam 'Manhattan aan de Maas' bezorgden. Wereldberoemd zijn bijvoorbeeld de Kubuswoningen van architect Piet Blom (uit 1984), door de Rotterdammers het Blaakse Bos genoemd. Een van de blokkendozen is tegen betaling te bezoeken (Overblaak 70).

TIP: Ook in Helmond bouwde Piet Blom een aantal Kubuswoningen.

In de detailhandel is het allemaal groot, groter, grootst wat de klok slaat. Nieuw zijn de megastores: overdekte winkelcentra met reusachtige winkels op een kluitje. De eerste megastore verrees in Rotterdam: Alexandrium II, aan de Watermanweg 251 in de wijk Alexanderpolder (20.564 vierkante meter), op een steenworp afstand van Alexandrium I, Korte Poolsterstraat 2, dat het ook al het groots aanpakt. Het is de bedoeling dat beide centra in de toekomst aaneen groeien.

Donner is het walhalla voor de ware boekenliefhebber. Het is de grootste boekhandel van Nederland. De megaboekenkast heeft een inhoud van 19.800 kubieke meter en een vloeroppervlakte van 6000 vierkante meter, verdeeld over tien vloeren. Het aantal medewerkers bedraagt driehonderd. Donner biedt ook een (internet)café, restaurant en een theater. Adres: Lijnbaan 150.

Op de Westblaak kunnen skaters en bikers zich uitleven in het grootste openlucht skatepark van Nederland. Het heeft een oppervlakte van 6700 vierkante meter en bevat een ringbaan voor het rondrijden en een zone met elf ramps, pipes en flatbars voor stuntskaten. De toegang is gratis.

'Parkheuvel' is het eerste Nederlandse restaurant met drie Michelin-sterren. In de wereld hebben maar 33 restaurants deze hoogste culinaire onderscheiding. Drie sterren staat voor een uitzonderlijke keuken die de reis (ook uit het verre buitenland) meer dan waard is. ,,Het eten is altijd lekker, soms buitengewoon, beroemde wijnen, onberispelijke bediening en een stijlvol interieur'' luidt de toelichting van de kritische Michelin-inspecteurs. De keuken van 'Parkheuvel' is gespeend van gastronomische aanstellerij. Chef-kok en eigenaar Cees Helder wordt in de internationale culinaire wereld geroemd om zijn vakmanschap en zijn sobere maar zeer verfijnde kookstijl. Adres: Heuvellaan 21.

In 1835 begon de Rotterdamse houthandelaar Abraham van Stolk met het verzamelen van afbeeldingen van veldslagen, belegeringen, huwelijken en begrafenissen van belangrijke personen en zinne- of spotprenten, waarin gebeurtenissen en personen verheerlijkt of bespot worden. Deze zogeheten historieprenten kunnen beschouwd worden als de voorlopers van onze geïllustreerde bladen en kranten. De collectie legde de basis voor de Atlas Van Stolk, de belangrijkste verzameling historische prenten en tekeningen in ons land. Het zijn er meer dan 100.000. Ze illustreren talloze hoogte- en dieptepunten in de vaderlandse geschiedenis vanaf 1550. De collectie groeit nog steeds, want de Atlas Van Stolk is de enige historische atlas die tot onze tijd is bijgehouden en nog steeds wordt uitgebreid. Recente aanwinsten zijn tekeningen van bijvoorbeeld de Bijlmerramp en de vuurwerkramp in Enschede. De Atlas Van Stolk bezit bijna de gehele collectie politieke tekeningen van L.J. Jordaan, bekend door onder meer zijn fel anti-nationaal-socialistische tekeningen, die hij ook tijdens de bezetting maakte. De spotprenten zijn opgeslagen in een databank die via internet te raadplegen is.

Uit de enorme collectie stelt het museum geregeld thematentoonstellingen samen. Adres: Schielandhuis, Korte Hoogstraat 31.

Aan de gevel van het Nationaal Schoolmuseum hangt het grootste schoolrapport van Nederland. Het is een 17 meter hoge uitvergroting van de cijferlijst van de Rotterdamse schrijver Bob den Uyl. Volgens ingewijden kreeg de schrijver iedere keer tranen in de ogen als hij het rapport zag. Niet vanwege de cijfers, maar door de handtekening die hem aan zijn overleden vader herinnerde. De cijfers op het rapport vertonen een dalende reeks. Volgens sommigen was dat het gevolg van de oorlog. Intimi weten wel beter: Bob kreeg gewoon een kreng van een juf.

In het museum is nostalgie troef. Zes klaslokalen brengen de ontwikkeling van het onderwijs in Nederland in beeld, van de strenge middeleeuwse kloosterschool tot het moderne individuele onderwijs. Daaromheen een schitterende verzameling van 70.000 leerboeken (18de eeuw tot heden), leermiddelen, schoolmeubilair, prenten en de grootste verzameling schoolplaten in Nederland. Adres: Nieuwemarkt 1a.

Londen pretendeert het kleinste museum van de wereld te hebben. Het is gevestigd in een telefooncel. Maar dan moeten ze eens bellen met Rotterdam, want daar bevindt zich werkelijk het kleinste museum van de wereld. Wie niet oplet loopt er blind aan voorbij. Museum Van Nagsael is namelijk niet veel groter dan het ruitje van een Londense telefooncel. Het is op ooghoogte bevestigd in een vitrine. Wie een blik naar binnen werpt ziet een exacte kopie van een modernistische expositieruimte op een schaal van 1:15. Een trap van vijf treden leidt naar de 99 centimeter diepe zaal met notenhouten parket op de vloer, kraakwitte wanden en indirecte verlichting. Van Nagsael toont hedendaagse kunst: een schilderij, een foto of een ander kunstwerk dat speciaal voor het museum wordt gemaakt. De expositie wisselt elke maand. Van Nagsael is dag en nacht open. De naam van het museum is willekeurig gekozen. De twee museumdirecteuren (één voor de even en één voor de oneven maanden) vonden hem op de achterkant van een bierviltje in een Rotterdams café. Vergeet ook niet door de fish-eye-lens aan de zijkant van de vitrine te kijken om te zien wat er in de 'grote zaal' van het museum is tentoongesteld! Adres: Botersloot 40.

Een van de taken van de ANWB is de zorg voor de bewegwijzering. De eerste wegwijzer in Nederland werd op 26 oktober 1894 geplaatst in Rotterdam. De originele houten paal is inmiddels vervangen door de vertrouwde, moderne wegwijzer, maar die draagt nog steeds het nummer 1. Het bord staat op de kruising van de Hoflaan en de Oudedijk, achter het muurtje van de kerk. De ANWB introduceerde ook andere borden langs de wegen, bijvoorbeeld plaatsnaamborden (Den Haag had in 1927 de primeur), waterwegwijzers, paddestoelen en specifieke toeristische bewegwijzering ter aanduiding van een riviernaam, provinciegrens, autoroute, fietsroute, langeafstandsfietsroute en borden die de weg wijzen naar attractieparken, musea, kastelen, stranden en andere toeristisch-recreatieve objecten.

Bewegwijzering kost de ANWB een flinke duit, maar daar staat veel goodwill tegenover. Niet voor niets voerde de ANWB jarenlang de slogan 'Steun de Bond die de wegwijzers plaatst'. En met succes. Met ruim 3,6 miljoen leden is de ANWB de grootste vereniging in Nederland. Daar vloeit bijna automatisch uit voort dat het verenigingsorgaan De Kampioen het maandblad met de grootste oplage is. Bovendien is de ANWB de oudste organisatie in Nederland op het gebied van verkeer en toerisme. De bond werd in 1883 opgericht om de belangen van de wielrijders te behartigen. Dat was nodig, omdat deze toen nog kleine groep werd opgezadeld met allerlei beperkingen en wettelijke willekeur. In de loop van de jaren breidde het werkterrein zich uit tot alle vormen van vervoer en toerisme in binnen- en buitenland. Dat valt ook af te leiden uit de verschillende naamsveranderingen: van Velocipedistenbond (1883) via Algemene Nederlandsche Wielrijders Bond (1885) in Koninklijke Nederlandse Toeristenbond ANWB (1935). Het hoofdkantoor is gevestigd in Den Haag.

De eerste metro in Nederland reed op 9 februari 1968. Van een echt lijnennet was nog geen sprake, want het eerste traject liep van het Centraal Station Rotterdam naar het Zuidplein: 2 kilometer onder de grond, 1 kilometer onder de Maas en ruim 2,5 kilometer over een viaduct. Later werd de lijn doorgetrokken naar Hoogvliet en Spijkenisse (de Erasmuslijn). Bovendien kwam er een oost-westverbinding, de Calandlijn, naar Ommoord en Capelle aan den IJssel. Het huidige net telt vijf lijnen en is 73 kilometer lang. De Rotterdamse metro vervoert 80 miljoen reizigers per jaar. Die leggen samen 410 miljoen kilometer af. De uitbreiding van het metronet gaat nog steeds door. In 2002 is de bijna 12 kilometer lange Beneluxlijn klaar. Die loopt van Rotterdam centrum naar Schiedam en sluit via de tweede Beneluxtunnel aan op de Erasmuslijn.

Op het gebied van het openbaar vervoer heeft de Maasstad nog een aantal records in handen. Zo reed de eerste elektrische trein op 1 oktober 1908 tussen Rotterdam-Hofplein, Voorburg, Leidschendam en Scheveningen. Op 7 januari 1958 kwam er voor de Nederlandse Spoorwegen een einde aan het stoomtijdperk. Maar in Rotterdam duurt het voort. De Stoom Stichting Nederland brengt nog geregeld de snelloc 01 1075 onder stoom. Het is de grootste stoomlocomotief van Nederland. Het 24 meter lange, in Duitsland gebouwde gevaarte weegt 110 ton en haalt een snelheid van 140 kilometer per uur.

Rotterdam is de thuishaven van de Majesteit. Een toepasselijke naam, want het gaat om de grootste nog varende raderstoomboot van Europa. De vaste ligplaats is aan de Maasboulevard.

De Majesteit is een oude dame. Onder de naam Rudesheim begon zij haar carrière in 1926 als passagiersschip op de Rijn. De Nederlandse Raderstoomboot Maatschappij redde het schip van de sloop en kalefaterde het weer op. De ruim 82 meter lange raderboot wordt gebruikt voor dinercruises, personeelsfeesten, bedrijfspresentaties en dergelijke op Nederlandse en Belgische wateren. Aan boord is ruimte voor 600 passagiers.

De Maastunnel is de oudste onderwatertunnel voor het autoverkeer in Nederland. De bouw werd in 1941 voltooid. De tunnel is 1376 meter lang, waarvan 1070 onder water. Er is een speciale fietstunnel. Op beide oevers staan grote ventilatiegebouwen.

Officieel heet de sierlijke verbinding tussen het centrum en de Kop van Zuid de Erasmusbrug. Maar de Rotterdammers noemen hem liefkozend De Zwaan. Kort na de opening leek de brug een stervende zwaan te worden, toen windkracht 6 de tuidraden vervaarlijk liet trillen. De brug ging zelfs enkele dagen voor het verkeer dicht. Maar het euvel is de wereld uit. De witgeschilderde schepping van architect Ben van Berkel uit 1996 bestaat uit de langste basculebrug ter wereld (89 meter) en een 410 meter lang gedeelte dat aan tuien aan een 139 meter hoge, 'geknikte' pyloon hangt. Daarmee is de Erasmusbrug de hoogste brug van Nederland. De op- en afritten brengen de totale lengte op 802 meter.

De Grote of Sint-Laurenskerk aan het Grote Kerkplein raakte tijdens de Duitse bombardementen, in mei 1940, zwaar beschadigd. De jarenlange naoorlogse restauratie werd bekroond met het grootste kerkorgel van Nederland. Het dateert uit 1972 en is een meesterwerk van de Deense orgelbouwer Marcussen. Het orgel telt 85 registers, verdeeld over ruim 7500 pijpen. In de Laurenskerk zijn ook een transeptorgel en een koororgel te beluisteren. Beide zijn door Marcussen grondig opgeknapt.

De herinnering aan de wereldberoemde Rotterdamse humanist Desiderius Erasmus (1469-1536) leeft niet alleen voort in een brug, maar is ook vereeuwigd in een standbeeld. Het staat aan de voet van de Grote of Sint-Laurenskerk. Het is het eerste openbare standbeeld in Nederland, in 1622 gemaakt naar een ontwerp van Hendrick de Keyzer. De geleerde is vereeuwigd met een boek in de hand, wellicht zijn befaamde Lof der zotheid. Het beeld was in de 17de eeuw een toeristische attractie, die zelfs buitenlandse reizigers naar Rotterdam trok.

Overigens bestond er in de Nederlanden nog een ouder standbeeld. Hertog Alva liet in 1571 een bronzen konterfeitsel van zichzelf gieten van omgesmolten kanonnen die op de opstandige Nederlanders waren buitgemaakt. Het beeld stond op de Citadel van Antwerpen, maar werd in 1574 op last van de Spaanse koning neergehaald en vernietigd. De vorst vond een dergelijke publieke zelfverheerlijking ongepast en zorgde ervoor dat de hoogmoed voor de val kwam.

Aan de voet van de Grote of Sint-Laurenskerk strijkt elke dinsdag en zaterdag de grootste postzegelmarkt van Nederland neer. Nu is 'grootste' een relatief begrip, want het gaat om zo'n twintig kramen, met daaromheen een legertje loslopende postzegelhandelaren die hun insteekboeken in de hand houden. De plek is overigens toepasselijk gekozen, want op het plein staat ook het standbeeld van de humanist Desiderius Erasmus (1469-1536), van wie bekend is dat hij zoveel brieven schreef, dat een groot deel van zijn geld opging aan portokosten. Omdat er in zijn tijd nog geen postzegels bestonden (die kwamen pas in eerste helft van de 19e eeuw), betaalde Eramus de bezorgkosten aan bijvoorbeeld de koetsiers van diligences.

De oudste nog bestaande watertoren van Nederland staat in Rotterdam op een droogje. In dit karakteristieke drinkwatermonument uit 1873 zijn tegenwoordig woningen en een restaurant gevestigd. Adres: Watertorenweg 180.

TIP: De laatste watertoren verrees in 1970 in Eindhoven. Inmiddels functioneren de meeste watertorens niet meer, omdat ze voor de drinkwatervoorziening overbodig zijn geworden. Zie ook: Utrecht (U), Watertorenmuseum.

Voetbalclub Feyenoord speelt in het grootste stadion van Nederland. Het werd in 1937 gebouwd en biedt plaats aan 51.147 toeschouwers. De Kuip, zoals de bijnaam luidt, doet ook dienst als podium voor grote popconcerten, culturele evenementen en andere activiteiten. Het verleden van het Feyenoordstadion en de voetbalclub passeren op moderne wijze de revue in het Home of History. Bezoekers kunnen via computers met touch-screen antwoord krijgen op al hun vragen. In de expositieruimte staan alle belangrijke bekers van Feyenoord te glimmen van trots. Ook andere voorwerpen en trofeeën illustreren het 'hand in hand kameraden'. Bijzondere relikwieën zijn bijvoorbeeld de meeuw die door Eddy Treijtel met een bal uit de lucht werd geschoten en het beroemde brilletje van Joop van Daele. De inrichting van het Home of History wisselt regelmatig.

Een rondleiding brengt Feyenoordfans en andere belangstellenden tot in alle uithoeken van het stadion, waaronder de kleedkamer van de gasten, de spelerstunnel, de business seats en de ruimte van de politie.

De rondleider vertelt over de geschiedenis van Feyenoord, de veiligheid in het multifunctionele stadion, de architectuur, alsmede de ingrijpende restauratie en de realisatie van het Maasgebouw in 1994 (kosten 65 miljoen euro). Zo'n Kuip Tour kan worden gecombineerd met een bezoek aan de training van Feyenoord.

TIP: Voor fans die hun voetbalhart aan de Amsterdamse erfvijand hebben verpand is er natuurlijk het Ajax Museum in de Amsterdam ArenA*.

Hoog boven de andere gebouwen straalt de oranje N van Nationale Nederlanden op de Delftse Poort, het hoogste kantoorgebouw van Nederland. Met dagelijks zo'n 3000 mensen binnen de muren is de 150 meter hoge kolos (met daarnaast een toren van 'slechts' 93 meter) een klein dorp.

De inhoud van het hele complex is 405.000 kubieke meter, de vloeroppervlakte 106.000 vierkante meter, verdeeld over 41 verdiepingen (de kleine toren heeft 25 etages). De gevels zijn uitgevoerd in glas. Er is parkeerruimte voor 600 auto's en 1000 fietsen. Per uur wordt 954.000 kubieke meter lucht ververst. In Madurodam* in Den Haag staat een schaalmodel van de wolkenkrabber. De Delftse Poort is welgeteld 15 centimeter hoger dan de Rembrandt Tower in Amsterdam. De wolkenkrabber bij het Amstelstation is 149,85 meter hoog, maar dan wel inclusief het lichtbaken van ruim 14 meter. Het gebouw zelf rijst 135 meter omhoog.

In de naaste toekomst raakt de Rotterdamse kolos zijn record kwijt, want elders in Nederland zullen nog hogere gebouwen verrijzen. Bijvoorbeeld de De Hollandse Meester in Zoetermeer (158 meter).

De Euromast is de hoogste toren van Nederland. Het 104 meter hoge bouwwerk werd in 1960 in de recordtijd van 23 dagen 1 uur en 59 minuten gebouwd ter gelegenheid van de internationale bloemententoonstelling Floriade. Vervolgens werd een 240 ton wegend 'kraaiennest', met daarin de restaurants, in vijf dagen naar een hoogte van 92 meter gevijzeld. In 1970 verscheen boven op de mast een Spacetower, die de hoogte op 185 meter bracht. Bij windkracht 11 slaat het topje 105 centimeter uit. Wie geen hoogtevrees heeft, kan zich in een ronddraaiende glazen lift naar de top laten wentelen. Die 'ruimtereis' begint met een gesimuleerde raketstart en wordt beloond met een schitterend uitzicht over de Maasstad en wijde omgeving. Op de bovenste verdieping schenkt een kleine expositie aandacht aan de Wereld Federatie van Grote Torens, waartoe ook de Euromast behoort, samen met bijvoorbeeld The Empire State Building in New York (443 meter) en 's werelds hoogste bouwwerk, de CN Tower in het Canadese Toronto (553 meter). Adres: Parkhaven.

De Kunsthal staat met 999 andere gebouwen op de lijst van de belangrijkste 20ste-eeuwse gebouwen in de wereld. Die prestigieuze eredivisie is samengesteld door de wereldbond van architecten, de Union Internationale d'Architectur (UIP). De Kunsthal toont in wisseltentoonstellingen schilderkunst, fotografie, design, archeologie en beeldhouwwerk uit de hele wereld. Het gebouw is een ontwerp van architect Rem Koolhaas. In het jaar 2000 ontving hij de Pritzker Prijs, de belangrijkste architectuurprijs ter wereld, voor zijn wereldwijd geroemde ontwerpen. De onderscheiding wordt ook wel de Nobelprijs van de architectuur genoemd. Koolhaas ontwierp onder meer het Educatorium van de Universiteit van Utrecht, een stedenbouwkundig plan voor de uitbreiding van de Franse stad Lille en een villa voor een invalide man in Bordeaux. Dit laatste ontwerp werd door het Amerikaanse magazine Time uitgeroepen tot het beste van 1998. Adres: Westzeedijk 341.

Op de prestigieuze wereldlijst van de wereldbond van architecten staan dertien Nederlandse gebouwen. Rotterdam is behalve met de Kunsthal vertegenwoordigd met de Kiefhoekwoningen en de Van Nellefabriek. Deze monumenten staan ook in de Top 100 van Nederland.

De woonwijk De Kiefhoek, met zijn driehoekige stratenpatroon, is ontworpen door de architect J.J.P. Oud. De opdracht van het Gemeentelijk Woningbedrijf was om minder draagkrachtige arbeidersgezinnen een maximale woonruimte te bieden. Dat moest dan wel gebeuren met zo weinig mogelijk bouwmaterialen en financiële middelen. Het 19de-eeuwse streven de arbeidersklasse te verheffen werd door Oud in het ontwerp van De Kiefhoek vormgegeven. De zuinigheid liet zijn sporen na. De goedkope en 'moderne' bouwmaterialen (glas, staal en ijzer) bleken snel te verweren. Bovendien had men nog geen ervaring met de toepassing ervan. In de loop der jaren zijn woningen afgebroken. In de jaren negentig volgde een grootscheepse renovatie.

De Kiefhoek wordt gerekend tot de belangrijkste voortbrengselen van het Nieuwe Bouwen. Wie binnen een kijkje willen nemen kan aankloppen bij de Museumwoning aan het Hendrik Idoplein 2.

De Van Nellefabriek aan de Van Nelleweg 1 verrees in de jaren 1925-1931 naar het ontwerp van de architecten J.A. Brinkman en L.C. van der Vlugt. Het strakke, witte complex is uit architectuurhistorisch opzicht uniek te noemen. Met het gebouw wilden de opdrachtgever en zijn architecten het fenomeen fabriek een 'schoon' en zuiver karakter geven. De gebouwen en de inrichting moesten bijdragen aan een nieuw arbeidsethos. Het fabriekscomplex geldt als het schoolvoorbeeld van Nieuw Zakelijke Architectuur.

Het Van Nellecomplex is niet alleen baanbrekend in de ontwikkeling van de moderne architectuur in ons land, maar is ook van grote internationale betekenis. Door de grote aandacht voor zo gunstig mogelijke arbeidsomstandigheden - maximale toetreding van licht en lucht, uitzicht, hygiëne, aanwezigheid van sportvelden en bibliotheek - is het fabriekscomplex bovendien van groot belang in sociaal-historisch opzicht. Reden om het op de Monumenten Top 100 te plaatsen.

Het is bijna niet voor te stellen, maar in 1898 was het 45 meter hoge Witte Huis de eerste wolkenkrabber van Europa. Een sky scraper met hoogtevrees, want het gebouw telt maar tien verdiepingen. De gevels van het kantorenpand aan de kop van de Wijnhaven zijn bekleed met natuursteen en geglazuurde witte baksteen, met bloemendecoraties in art nouveau. Doordat het Witte Huis aan de rand van het centrum staat, raakte het slechts gedeeltelijk beschadigd toen Duitse bommenwerpers in mei 1940 het hart uit Rotterdam bombardeerden. De voormalige 'wolkenkrabber' is van zo'n grote architectuurhistorische betekenis, dat het op de Top 100 van belangrijkste monumenten is geplaatst. Aan de voet van het Witte Huis is rond de Oude Haven een bruisend uitgaanscentrum te vinden.

Het Justus van Effencomplex aan de Justus van Effenstraat behoort eveneens tot de eredivisie van Top 100-monumenten. De woningen zijn tussen 1919 en 1921 gebouwd naar een ontwerp van de architect M. Brinkman.

TIP: Rotterdam is een openluchtmuseum van moderne architectuur. Een waardige vestigingsplaats dus voor het Nederlands Architectuurinstituut (NAi). Het is gehuisvest in een markant gebouw van Jo Coenen aan het Museumpark 25 en toont een omvangrijke collectie tekeningen, foto's, meubels en maquettes van Nederlandse architecten.