Waag op de Botermarkt - In 1668 werd de in 1655 gebouwde derde Regulierspoort* verbouwd tot waag. Het deel van de gracht dat buiten de poort had gelegen, werd gedempt en het deel van de Reguliersgracht tussen de Reguliersbreestraat en de Reguliersdwarsstraat werd aangeplempt. Zo ontstond rond de voormalige poort een plein. Op dit plein werd de markt in boter en andere zuivelproducten gevestigd en daardoor kreeg het de naam Botermarkt*. In de waag moesten de naar de markt gebrachte goederen worden gewogen, voordat die mochten worden verkocht.
Het plein en de markt hadden eerder nog korte tijd de naam Reguliersplein* en Reguliersmarkt gedragen, maar deze namen vonden geen ingang bij de burgerij. Maar ook de ruimte op de Botermarkt werd weer te klein, zodat men naar een oplossing zocht om hierin verbetering te brengen. In 1785 werd het deel van de Reguliersgracht tussen de Reguliersdwarsstraat en de Herengracht gedempt. Hier werd toen de Kaasmarkt* gehouden, het pleintje kreeg de naam Kaasplein. Gedurende de kermis die jaarlijks in september in Amsterdam werd gehouden, waren het Kaasplein en de Botermarkt het centrum van de vermakelijkheden, waar alle grotere spellen en attracties stonden. In 1875 werd de kermis afgeschaft. Een jaar eerder was de waag op de Botermarkt gesloopt. Het politiebureau dat er tot dan in gevestigd was, verhuisde naar een nieuw bureau op de hoek van de Halvemaansteeg en de Reguliersbreestraat. Fragmenten van het bewaard gebleven gebeeldhouwde fronton zijn geplaatst in de tuin van het Het Huis met de Hoofden*.
LIT. H. de la Fontaine Verwey, Vier eeuwen Herengracht, 1976, 125; B. Bakker, E. Fleurbaay en A.W. Gerlagh, De verzameling van Van Eeghen, Amsterdamse tekeningen 1600-1950, 1988, 137.
