(1919) (< Eng. the first casualty, when war comes, is truth) gevleugelde uitdrukking van de Amerikaanse Republikeinse senator Hiram Johnson (1866-1945). De uitspraak werd gedaan tijdens de eerste wereldoorlog. Johnson stierf op 6 augustus 1945, de dag dat de Verenigde Staten een atoombom op Hiroshima lieten vallen. Samuel Johnson had de uitdrukking al eerder gebruikt, (in The Idler, 1758) zij het in een andere vorm: 'Onder de rampen van de oorlog kan gezamenlijk de vermindering van de liefde voor de waarheid worden gerekend, door de onwaarheden die de interesse dicteert en de goedgelovigheid aanmoedigt.'
• Wanneer de oorlog eenmaal is verklaard, is de waarheid het eerste slachtoffer, zoo luid een Engelsch spreekwoord. (Limburger koerier, 15/04/1942)
• Het Engelse spreekwoord, dat zegt, dat zodra de oorlog verklaard wordt, de waarheid het eerste slachtoffer is, leefde niet voor ons, kón ook niet voor ons leven, omdat het per saldo maar om één verhouding ging: vriend of vijand, goed of verkeerd. (Leeuwarder courant, 07/05/1947)
• In tijden van oorlog is de waarheid het eerste slachtoffer. (Limburgsch dagblad, 15/11/1965)
• “Ten tijde van oorlog en vijandelijkheden is de waarheid het eerste slachtoffer", zei Oe Thant. Het geroep om censuur op lers nieuws van de Engelse conservatieven konden we dan ook op onze vingers aftellen, terwijl men met wat kennis van hun spelling ook de pijnstillende conclusie van het onderzoek naar folterpraktijken op de lettergreep nauwkeurig kon berekenen: de beschuldigingen zijn ongefundeerd. (Het Parool, 24/11/1971)
• Hierbij moet eraan worden herinnerd, dat de fameuze uitspraak dat waarheid het eerste slachtoffer bij ‘oorlog voeren’ alleen maar een cliché is geworden vanwege de juistheid van die uitspraak. (Willem Oltmans: Den vaderland getrouwe. Uit het dagboek van een journalist. 1973)
• „Als er oorlog komt, is de waarheid het eerste slachtoffer", zei in 1919 de Amerikaanse senator Hiram Johnson. Zijn inmiddels gevleugelde uitdrukking werd eind vorige week aangehaald door de New Vork Times. Aanleiding voor het citaat: de rechtstreekse Amerikaanse betrokkenheid bij de oorlogvoering rond Nicaragua ondanks de ontkenning van het Witte Huis. (De waarheid, 13/08/1985)
• Als de waarheid het eerste slachtoffer is van oorlogsgeweld, zoals een Engels gezegde luidt, dan is de toeristenindustrie het tweede. (De Tijd, 12/02/1991)
• Ook de uitspraken van Westerse politieke en militaire leiders beantwoorden aan het aloude adagium dat de waarheid het eerste slachtoffer is in oorlogstijden. (De Standaard, 18/10/2001)
• Of de actie van vannacht een valse start betekent? Wie zal het zeggen. Meer nog dan tijdens de Golfoorlog van 1991 is nu de waarheid het eerste slachtoffer. Ik zeg niet dat de Amerikanen nu een communicatiestop hebben doorgevoerd, maar het militaire commando heeft de pers volledig onder controle. Journalisten mogen mee op een vliegdekschip of met bepaalde eenheden in de woestijn van Koeweit. (Het Belang van Limburg, 21/03/2003)
