Stoomvaart (De) ontstond, toen Fulton in 1807 zijne stoomboot liet varen op de Hudsonrivier tusschen New-York en Albany. Eenige jaren later voer in Europa „The Cornet” tusschen Glasgow en Greenock. In 1820 telde Engeland 25 stoombooten en in 1836 reeds 388. In Duitschland voeren de eerste stoombooten in 1818 op de Weser, de Spree en de Rijn, en in het daaropvolgende jaar volbragt de stoomboot „Savannah” de reis uit Amerika naar Liverpool in 26 dagen, vervolgens haar togt voortzettend naar Stokholm en Petersburg.
Het duurde echter nog wel 20 jaar vóórdat een geregeld Trans-Atlantisch verkeer tot stand kwam. Eerst in het voorjaar van 1838 stevenden „Sirius” en „Great Western” van Bristol naar New-York en terug, en weldra werd Liverpool het hoofdstation voor het stoombootenverkeer met Amerika. Den 4den Julij 1840 opende de Cunardlijn hare vaart tusschen Halifax en New-York, en den 16den Maart 1842 werd uit Engeland de eerste stoombootreis rondom de wereld ondernomen. In dat jaar bezat Engeland reeds duizend stoombooten, doch thans ongeveer driemaal zooveel. De stoomboot is nagenoeg onafhankelijk van wind en stroom, zoodat bijv. de duur der reis van San Francisco naar Yokohama en omgekeerd nagenoeg op het uur kan berekend worden; daarenboven is hare snelheid gemiddeld driemaal zoo groot als die der zeilschepen. Het stoombootverkeer onderscheidt zich dus door eene groote regelmatigheid, zoodat men geregelde stoombootvaarten heeft vastgesteld.
Het digtste net dier stoomvaarten is uitgebreid over den Atlantischen Oceaan. Daar verbinden ruim 300 stoombooten de Oude met de Nieuwe Wereld. Weinig minder druk bezocht is de Middellandsche Zee, benevens de weg van Oost-Indië door het Suëzkanaal. Voorts heeft men stoombootlijnen over de Stille Zee, zoodat men met deze en door gebruik te maken van den Panamaspoorweg en van de Atlantische stoomvaart in betrekkelijk korten tijd een togt om de wereld kan volbrengen. Had een zeilschip te voren een tijd noodig van drie jaren, deze zijn thans tot even zoovele maanden ingekrompen.
Van de belangrijke stoombootlijnen vermelden wij de volgende:
Ten eerste die op de verschillende Oceanen. Op den Atlantischen en Stillen Oceaan heeft men vooreerst: Engelsche lijnen, te weten: naar Noord-Amerika: de Cunardlijn van Liverpool over Queenstown (Cork) naar New-York en Boston (3100 zeemijlen) met 30 stoombooten, viermaal in de. week, — de Inmanlijn met 13 stoombooten, tweemaal in de week van Liverpool over Queenstown naar New-York en Philadelphia, — de Guionlijn, éénmaal 's weeks van Liverpool over Bristol naar New-York, — de White-Starlijn, wekelijks eenmaal van Liverpool naar New-York, — en nog eenige, die te Liverpool, Glasgow of Cardiff te huis behooren. Naar West-Indië and Centraal-Amerika: De Royal Mail SteamPacket Company, van Southampton over St. Thomas (3570 zeemijlen in 15 dagen) naar Colon, tweemaal in de maand, met een aantal zijlijnen en aansluitend aan het stoombootverkeer op de Stille Zee, — de West-India en Pacific Steamship Company, tusschen Liverpool en Colon (3865 zeemijlen), driemaal in de maand, — de Statelijn, van Liverpool over Bordeaux naar New-Orleans, éénmaal in de maand, — de Liverpool and Mississippi Steam Navigation Company, tusschen Liverpool en New-Orleans, alle 10 dagen, — en de West-Indische Cunardlijn, tusschen Halifax, New-York enz., éénmaal in de maand. Naar Zuid-Amerika: de Brazil and River Platelijn, tusschen Southampton en Buénos Ayres (5400 zeemijlen, in 32 dagen) over Lissabon enz., tweemaal in de maand, — de Liverpool Brazil and River-Platelijn, tusschen Liverpool en Montevidéo, tweemaal in de maand, — de River Steamship Company, van Liverpool over Havre en Lissabon naar Pará enz., éénmaal in de maand, — de Valparaisolijn, met 21 stoombooten, van Liverpool over Bordeaux, Santander, Coruna, Lissabon, Rio de Janeiro enz. naar Valparaiso en Callao, tweemaal in de maand, — de Royal Mail Steamer, tusschen Panama en Valparaiso, driemaal in de maand, — en de Rydelfin, van Londen of Antwerpen over Southampton, Havre en Lissabon naar Rio de Janeiro en Montevidéo (27 dagen), één of tweemaal in de maand. Naar Afrika: de African Steamship Company, van Liverpool naar Tenerife, Madeira, Siërra Leone enz., de Kaapstad en Port Natal (7580 zeemijlen), één- of tweemaal in de maand, — de British and African Steamship Company, één- of tweemaal in de maand, — de Union Steamship Company, tusschen Southampton en de Kaapstad (7340 zeemijlen), Algoabaai enz., driemaal in de maand, — en de Cape of Good Hope Steamship Company, van Londen over Madeira naar de westkust van Afrika, de Kaapstad en Port Natal. — Fransche lijnen: Naar Noord-Amerika en West-Indië: die der Compagnie Générale Maritime, met staatssubsidie, sedert 1862 geopend van Havre naar New-York, wekelijks, met zijlijnen naar Suriname, Cayenne enz. Naar Zuid-Amerika: de Compagnie des Messageries maritimes de France, tusschen Bordeaux en Buénos Ayres enz., tweemaal in de maand, — en de Société Générale des transports maritimes a vapeur, van Marseille over Barcelona, Gibraltar enz. naar Buénos Ayres, éénmaal in de maand. Duitsche lijnen. Naar Noord-Amerika: de Hamburgsche Maatschappij, — de Noord-Duitsche Lloyd te Bremen, — de Baltische Lloyd, — en de Duitsche Trans-Atlantische Stoombootmaatschappij, alle 14 dagen tusschen Hamburg en New-York, met eene reis van 11—12 dagen.
Naar Midden-Amerika en West-Indië: de Hamburg-Amerikaansche Maatschappij, tweemaal in de maand, — de Noord-Duitsche Lloyd, van Bremen naar New-Orleans, om de 14 dagen. Naar Zuid-Amerika: De Hamburg-Zuid-Amerikaansche Stoombootmaatschappij, van Hamburg naar Buénos Ayres, — en de Maatschappij Kosmos, met 6 stoombooten, éénmaal in de maand van Hamburg naar de westkust van Zuid-Amerika. Spaansche lijnen: De Compania de navegacion por vapor de A. Lopez, met 8 schepen, om de 14 dagen, van Cadix naar Havana, met eene zijlijn naar Veracrux. Portugésche lijnen: De Companhia geral portuguëza, tusschen Lissabon en Buénos Ayres, ééns in de maand. Italiaansche lijnen: De Compagnia di navigazione a vapore, tusschen Genua en Buénos Ayres, telkens na 24 dagen. Nederlandsche lijnen: De Nederlandsch-Amerikaansche Stoombootmaatschappij tusschen Rotterdam en New-York, tweemaal in de maand.— Belgische lijnen: de White Crosslijn, tusschen Antwerpen en New-York, ééns in de maand, — de Red Starlijn, tusschen Antwerpen en Philadelphia, — en de Belgian Royal Mail Company, tusschen Antwerpen en Valparaiso, alle éénmaal in de maand. Noorweegsche lijnen : Het Norsk-Amerikansk Dampskibsselskap, van Christiania over Bergen naar New-York, tweemaal in de maand. Ook Noord-Amerika, Brazilië en Chili hebben talrijke stoomvaartlijnen naar verschillende werelddeelen en gewesten.
Merkwaardig is voorts het geregeld stoombootverkeer op de Middellandsche Zee en den Indischen Oceaan. Van de Engelsche lijnen noemen wij: de Peninsular and Oriental Steamnavigation Company, van Southampton langs Alexandrië, Suëz en Aden naar Bombay, met meer dan 60 groote stoombooten, om de 14 dagen, in verband met lijnen naar Australië, Hongkong en Yokohama, vanwaar men de Stille Zee kan oversteken, — de British India Steamnavigation Company, met 40 stoombooten, tusschen de voornaamste plaatsen in Britsch Indië en de oostkust van Afrika, de Netherlands India Steamnavigation Company, met 21 groote stoombooten, tusschen Singapore en Java, — de Bombay and Bengal Steamnavigation Company, tusschen de OostIndische havensteden, — en de Wilsonlijn, met 16 stoombooten, tusschen Huil, Londen en Calcoetta, om de 14 dagen. Ook voor het verkeer met en langs Australië bestaan stoombootmaatschappijen. Fransche lijnen: de Compagnie des messageries maritimes de France, van Marseille over Alexandrië, Suëz, Bombay en Singapore naar Saigon en vervolgens over Hongkong naar Yokohama, om den anderen zondag van Marseille en na 46 dagen te Yokohama aankomende, met zijtakken naar Constantinopel, Madagascar enz., — en de Nouvelle Compagnie Marseillaise, over Malta en naar Port Saïd, tweemaal in de maand, en over Napels, — Athene enz. naar Constantinopel wekelijks. Duitsche lijnen: eene Stoombootmaatschappij te Hamburg, tusschen deze stad en Shangaï, éénmaal in de maand.
Oostenrijksche lijnen: de Oostenrijksche Lloyd van Triëst naar Alexandrië (200 zeemijlen), éénmaal in de week, — van Triëst naar Constantinopel (1178 zeemijlen), éénmaal in de week, benevens eenige andere lijnen. Italiaansche lijnen: de Societa Rubattino, van Genua naar Bombay, ééns in de maand, en de Societa Trinacria, tusschen Napels en Constantinopel, éénmaal ’s weeks. Nederlandsche lijnen: de Stoomvaartmaatschappij Nederland, tusschen Amsterdam en Batavia, — en de Commercial Steamship Company, tusschen Rotterdam en Java, Samarang en Soerabaya. Talrijk zijn voorts de kust- en kanaallijnen langs de Middellandsche, Noord- en Oostzee, benevens de stoombootvaarten op de meren en rivieren, zoowel in de Oude als in de Nieuwe Wereld.
