Ragusa. Onder dezen naam vermelden wij:
De voormalige republiek Ragusa tusschen de Adriatische Zee en Dalmatië, met eene oppervlakte van omstreeks 30 geogr. mijl. Thans echter is het een district van het Oostenrijksche kroonland Dalmatië, hetwelk grootendeels gelegen is op het gebied dier republiek en op ruim 14 geogr. mijl bijna 34000 inwoners telt. De evenzoo genoemde stad, in het Slawisch Doebrownik geheeten, verheft zich op een schiereiland aan den voet van den berg Sergio en is op oud-Italiaansche wijze versterkt. Aan de landzijde omringen haar dubbele muren en eene drooge gracht, ronde bastions en vierhoekige torens, en deze muren eindigen aan de zeezijde op steile rotsen. Ten noordwesten van de stad verrijst voorts op eene in zee vooruitspringende rots het schier onoverwinnelijke fort San Lorenzo (uit de 11de eeuw), — ten oosten het fort Leverono, — daartegenover het fort Molo, — en aan de zuidzijde het bolwerk Santa Margherita, allen uit groote steenklompen opgetrokken. Eindelijk heeft men op den berg Sergio het door de Franschen gebouwde Fort Imperial en eene schans op het rotseiland Lacroma. De stad heeft 4 poorten, 2 voorsteden en eene kleine, door een molo beveiligde haven, die in 1875 door 467 schepen met eene laadruimte van 13000 ton bezocht werd. De straten zijn er meerendeels eng.
Tot de voornaamste gebouwen behooren er: het voormalig regéringspaleis, de dogana, het voormalig Jezuïetenklooster, de hoofdkerk en eenige andere kerken. Ragusa is de zetel van het districtsbestuur, van eene arrondissementsregtbank, van eene kamer van koophandel, van een bisschop met een domkapittel, van een Grieksch protopresbyteriaat, van een collegie der Jezuïeten, van een paar kloosters, van een seminarium, van een gymnasium, van eene kweekschool van onderwijzeressen der Barmhartige Zusters, van eene zeevaartschool en van verschillende instellingen van weldadigheid. Zij telt echter slechts 5000 en als gemeente 8000 zielen. — Deze stad was gedurende 4 eeuwen de voornaamste koopstad des lands, doch de handel is er thans grootendeels verdwenen. Meermalen werd zij door aardbevingen geteisterd. Tot het gebied der gemeente behoort ook de havenplaats Gravosa, de eigenlijke haven van Ragusa, waar in 1875 meer dan 700 schepen binnenvielen, tevens de aanlegplaats der stoombooten van den Oostenrijkschen Lloyd. Ten zuidoosten van Ragusa, aan den mond der baai Breno, ligt het vlek Ragusa Vechia, het oude Epidaurus, met vele buitenverblijven, oudheden en ruim 9000 inwoners. In ouden tijd was het grondgebied van Ragusa een gedeelte van het Illyrische Rijk, en in 559 vóór Chr. stichtte eene kolonie uit den Peloponnesus aldaar de stad Epidaurus, welke in 164 vóór Chr. in eene Romeinsche kolonie (Colonia Martia) herschapen werd. In 395 kwam zij onder Byzantijnsche heerschappij, en het schijnt, dat in de 6de en 7de eeuw Epidaurus en Ragusa Vecchia verwoest werden, waarna vlugtelingen het hedendaagsche Ragusa deden verrijzen.
Deze stad ontwikkelde zich voorspoedig door den handel; zij was sedert de 12de eeuw bij afwisseling schatpligtig aan de Venetianen, Byzantijnen, Hongaren, Serben en Bosniërs, en begaf zich in 1526 onder de beschermheerschappij van de Porte, terwijl de Republiek ook den Keizer van Duitschland en den Koning van Napels als beschermheeren erkende. Aan de Porte betaalde zij tot 1718 eene schatting, die in den laatsten tijd 12500 ducaten bedroeg, maar genoot daarvoor belangrijke handelsvoorregten in het Turksche Rijk. Na den Vrede van Preszburg (26 December 1805) verschenen Fransche troepen in Dalmatië, en den 27sten Mei 1806 bezette generaal Lauriston de stad en de vesting, om ze tegen de Russen in bescherming te nemen. Weldra werd zij door laatstgenoemden te land en te water ingesloten en gebombardeerd, maar door den Franschen generaal Molitor ontzet. Door een besluit van 31 Januarij 1808 werd nu de Republiek opgeheven en haar gebied het volgende jaar met Dalmatië bij het koningrijk Illyrië gevoegd. Aanvankelijk werd de maarschalk Marmont er gouverneur en aanvaardde den titel van hertog van Ragusa, doch na de inlijving in Illyrië werd dit gebied door een intendant bestuurd. Den 29sten Januarij 1814 namen de Oostenrijkers de stad in bezit, en bij den Vrede van Parijs viel zij aan laatstgenoemden ten deel. Het aartsbisdom Ragusa werd in 980 gesticht.
De stad Ragusa in de Italiaansche provincie Syracuse (Sicilië) op eene hoogte aan de rivier van denzelfden naam. Men vindt er een fraaijen schouwburg, onderscheidene kerken, sierlijke, nette huizen met zware balcons, eenige nijverheid en veel landbouw en veeteelt, zoodat rijst, hennep, wijn, boter en kaas er de voornaamste voortbrengselen zijn. Zij is sedert 1865 gesplitst in twee gemeenten, namelijk Ragusa Superiore met 21500 en Ragusa Inferiore met bijna 7000 inwoners. In hare nabijheid heeft men de Grotta Oleosa, welke den zwarten steen (piétra nera) oplevert. Vermoedelijk is deze stad het aloude Hybla Heraea.
