Monument of gedenkteeken noemt men een kunstgewrocht, hetwelk bestemd is om de gedachtenis van merkwaardige personen of gebeurtenissen duurzaam te maken.
Men heeft er op de graven van beroemde dooden (praalgraven), — voorts in den vorm van standbeelden, alsmede ter herinnering aan veldslagen enz. De vorm dier kunstwerken is doorgaans evenredig aan de beschaving van het volk, waar zij verrijzen. De meest verspreide monumenten zijn de praalgraven; ook komen deze in de oudste tijden reeds voor. In den eenvoudigsten vorm is zulk een gedenkteeken een aardhoop (tumulus). Daarop volgt de grafsteen met opschriften en uitgehouwen of van metaal vervaardigde sieraden, voorts metalen grafbedekkingen, opstaande steenen, kruisen, obelisken enz., en eindelijk sarcophagen of kunstig gebeeldhouwde bewaarplaatsen van het stoffelijk overschot. Voorts plaatste men op het graf een standbeeld van den overledene, somtijds gedekt door een koepel. De Egyptische pyramiden als begraafplaatsen der Pharao's, het mausoléum te Halicarnassus, het graf van keizer Hadrianus te Rome (thans de Engelsburg), vele middeneeuwsche kapellen en zelfs aanzienlijke domkerken waren oorspronkelijk niets anders dan begraafplaatsen. Ook in onzen tijd zijn hier en daar kapellen boven begraafplaatsen gesticht. — Andere gedenkteekenen ter eere van personen zijn de standbeelden, welke vooral in onze eeuw in verschillende landen in grooten getale verrezen.
— Voorts heeft men er ter gedachtenis van belangrijke gebeurtenissen. Zulke gedenkteekenen zijn veelal kunstgewrochten van zinnebeeldigen aard of met zinnebeeldige figuren versierd.
— Eindelijk geeft men den naam van monumenten ook aan overblijfselen uit een vroeger tijdperk van beschaving, zooals wapens, sieraden, huisraad enz.
Men noemt een kunstwerk, inzonderheid een gebouw monumentaal, wanneer het uit zijne conceptie en uit het kenmerkende zijner kunstvormen blijkt, dat het niet ten gebruike van bijzondere personen of voor korten tijd bestemd is, maar ten behoeve van het publiek en gedurende langen tijd. Daarom spreekt men van eene monumentale behandeling. Ook opschriften noemt men monumentaal, wanneer zij in metaal of steen, — en zelfs schilderijen, wanneer zij in een verheven stijl uitgevoerd en in een openbaar gebouw geplaatst zijn.
