Lohengrin is de naam van den hoofdpersoon van een midden-Hoogduitsch gedicht en almede van het gedicht zelf. Dit laatste, uit 10-regelige coupletten zamengesteld, is omstreeks het jaar 1310 door een onbekenden dichter vervaardigd. Blijkbaar is het eene bewerking en uitbreiding van een ouder stuk. Het is een vervolg op het tweede gedeelte van het gedicht van den „Wartburgstrijd”, en Wolfram von Eschenbach, die daarin tegen Klingsor optreedt, wordt hier als verhaler voorgesteld.
In den „Lohengrin” is de sage van den Zwanenridder met die van den Graal, alsmede met de verwonderlijke wapenfeiten van koning Hendrik I verbonden. Het slot bevat voorts nog een overzigt der gebeurtenissen van den tijd van Hendrik I tot op dien van Hendrik II. — Lohengrin zelf of Loherangrin, een naam afkomstig uit dien van den held van het Fransche gedicht „Garin le Loherain”, is een zoon van Percival en wordt door Goddelijke bestiering naar Elsan, hertogin van Brabant, gezonden als kampvechter tegen Frederik van Telramunt, die tegen haren zin met haar wil huwen, en komt tot haar in eene door een zwaan getrokken boot. Nadat Frederik door zijne hand gevallen is, wordt Elsan zijne vrouw. Hij staat keizer Hendrik ter zijde in den strijd tegen de Hongaren, trekt met hem naar Italië en behaalt dáár, door Petrus en Paulus begeleid, vóór Rome eene overwinning op de Saracenen, die den Paus bedreigen. Naar Keulen teruggekeerd, vraagt Elsan, in spijt van zijn verbod, hem naar zijne afkomst. Te vergeefs weigert hij antwoord te geven.
Toen zij ten derden male aanhoudt, voldoet hij aan haar verlangen, doch verklaart tegelijkertijd dat hij haar moet verlaten. De zwaan vertoont zich weder en met smart neemt hij afscheid van haar en van zijne knapen, om naar Indië terug te keeren. — De vroegere, zeer gebrekkige uitgave van Glöckle met eene inleiding van Görres (1813) is in 1858 door eene veel betere van Rückert vervangen. Het handschrift van eene andere bewerking dezer sage bevindt zich te Weenen. Deze is afkomstig uit de 15de eeuw, maar veel minder uitvoerig en waarschijnlijk meer in overeenstemming met het oorspronkelijke stuk. Aan de sage van „Lohengrin” heeft Wagner de stof voor eene opera ontleend.
