Dumfries is een der westelijke graafschappen van Zuid-Schotland en telt op 51 1/2 geogr. mijl omstreeks 76000 inwoners. De bodem, waarop zich uitloopers der Cheviot-hills verheffen, is meerendeels bergachtig, vooral in het noorden. Nog geen vierde deel der oppervlakte is bebouwd.
Het wordt besproeid door de Annan, de Nith en de Esk, en bezit, bij een vochtig klimaat, langs de oevers der rivieren uitmuntende bouw- en weilanden. Aan den voet van den Hartfell (800 Ned. cl hoog) vindt men in steenkolenmijnen en elders aluin, lood, kalk, gips, enz. Het graafschap is verdeeld in 3 dalen, door bovenvermelde rivieren gevormd.
De evenzoo genoemde hoofdstad, 13 geogr. mijl ten zuidzuidoosten van Glasgow aan onderscheidene spoorwegen en aan de bevaarbare Nith gelegen, is eene levendige handelsplaats, waar ook de nijverheid bloeit, met ongeveer 13000 inwoners. Bij het altaar van de kerk der Minorieten vermoordde Robert Bruce den 12den Februarij 1306 zijn mededinger Comijn de Roode, en in 1448 en in 1570 werd de stad door de Engelschen in brand gestoken. In dit graafschap ligt het beruchte dorp GretnaGreen (zie aldaar).
