Calixtijnen, van calix (kelk), omdat zij verlangden, dat deze bij het avondmaal ook aan de leeken zou worden uitgereikt, of Utraquisten, omdat zij wilden, dat het avondmaal in beiderlei gedaante (sub utraque specie) zou bediend worden, is de naam van de Prager Hussieten, die zich van de Thaborieten door hunne gematigdheid onderscheidden. Tegenover de 14 artikelen der Thaborieten (1420) en tegenover de R. Katholieke Kerk stelden zij, als geloofsbelijdenis, de volgende 4 artikelen (1421): 1. Het woord Gods mag in Bohemen vrij en onbelemmerd door de priesters worden verkondigd, 2.
Het sacrament van het heilig Avondmaal moet in beiderlei gedaante (brood en wijn) uitgereikt worden aan alle Christenen, die zich niet aan eene doodzonde hebben schuldig gemaakt, volgens de instelling en bedoeling des Verlossers, 3. De wereldlijke heerschappij over rijkdommen en goederen, welke de geestelijkheid ten onregte verworven heeft, moet haar ontnomen en zij zelve tot de eenvoudigheid van den Apostolischen tijd teruggebragt worden, en 4. Alle doodzonden, vooral de openbare, zoo- als ontucht, simonie enz., moeten door de bevoegde magten zooveel mogelijk geweerd worden. — In weerwil van hunne gematigdheid streden zij met de woeste Thaborieten tegen het leger van Sigismund, hetwelk Bohemen bedreigde. Inmiddels werden op het concilie te Basel onderhandelingen met hen aangeknoopt, en door den pauselijken legaat Julius Cae-
sarini en den Calixtijnschen godgeleerde Johannes Rokyczana kwamen den 30sten November 1433 de Prager Compactata tot stand, waarbij bovengenoemde 4 artikelen onder belangrijke beperking werden goedgekeurd. De Thaborieten, daarover ontevreden, werden den 30sten Mei 1434 bij Bömisch-Brod door de Calix- tijnen verslagen, zoodat deze voortaan de overhand behielden. Zij erkenden Sigismund als koning (1436), nadat bij de Compactata plegtig bevestigd had, doch er kwam geen vrede, omdat de overeenkomst van weerszijden niet ter goeder trouw was aangegaan. Na het overlijden van Sigismund (1437) verkozen de R. Katholieken keizer Albrecht, die door de Calixtjjnen bestreden werd. Laatstgenoemden verkregen nu in Georg von Podiebrad een koning van hunne kleur, die tot in 1471 regeerde, hoewel paus Paulus II hem met ban en afzettingsdecreet vervolgde en Pius II de Compactata nietig verklaarde. Ook prins Wladislaw (1471—1516), de opvolger van Podiebrad, hoe ook aangevallen door den Paus en door Matthias, koning van Hongarije, erkende de geldigheid der Compactata. Vele omstandigheden deden echter den vroegeren ijver der Calixtijnen verflaauwen; zij verdwenen nagenoeg in den aanvang der 16de eeuw en vormden toen als het ware eene brug, waarover het Protestantismus binnenrukte in Bohemen.
