Beslissingsmodel is de algemeen gehanteerde, niet gespecificeerde benaming voor het begrip, waarmee een hulpinstrument wordt aangeduid voor het inzichtelijk(er) maken van de betref-fende situatie ten behoeve van het proces van besluitvorming.
Ook wel genoemd: beslissing ondersteunend model en Decision Support System, DSS.
Zie ook: Decision Support System, instrument en proces.
Een beslissingsmodel kan worden ingezet vanaf het moment, dat een probleem herkend en specifiek geformuleerd is. Het probleem kan daarbij via een te volgen stappenplan worden opgelost. Zo’n hulpmiddel omvat algemeen op hoofdlijnen drie fasen, te weten volgens de Engelstalige aanduiding ervan:
•1eIntelligence: Hierbij vindt de probleemidentificatie plaats en vervolgens de probleemformu-lering.
•2eDesign: Centraal in deze fase staan het formuleren van (alternatieve) oplossingen en de analyse daarvan.
•3eChoice: Hierbij moet gekozen worden uit de verschillende geanalyseerde mogelijke oplos-singen en een definitieve keuze gemaakt worden.
Het belangrijkste doel van de probleemformulering in de eerste fase is het krijgen van meer inzicht in de problematiek, waarbij nagegaan wordt, of er eventueel mogelijkheden aanwezig zijn, om het verschil tussen de bestaande situatie en de gewenste toestand te overbruggen, of te verkleinen. Hierbij wordt dus het uitgangspunt voor het verdere beslissingsproces bepaald.
Indien in de tweede fase geen reëel geachte oplossingen gevonden kunnen worden voor het geformuleerde probleem, dan moet in het beslissingsproces teruggekoppeld worden naar die eerste fase voor herformulering van, dan wel herbezinning op, de gesignaleerde problematiek. Ditzelfde geldt voor de derde fase in het geval de voorstellen voor mogelijke oplossingen niet tot een keuze leiden. Overigens is binnen een dynamische omgeving de ‘houdbaarheidsda-tum’ van de gemaakte keuze vaak ook van beperkte duur en moet het beslissingsmodel meer cyclisch gehanteerd worden. Zie ook: cyclus.
Het te doorlopen beslissingsproces, volgens dit drie-fasen model, als hoofdlijnen, is eveneens meer gedetailleerd uitgewerkt en omvat dan zeven te doorlopen fasen. Maar daarbij zijn ook de twee fasen na de gemaakte keuze is meegenomen, met de invoering daarvan binnen de processen van die organisatie en de evaluatie van het zo verkregen resultaat. Dat is bij de vo-rige driedeling buiten beschouwing gelaten en hoort ook feitelijk geen onderdeel uit te maken onder het beslissingsmodel, dat erop gericht is tot een onderbouwde keuze te kunnen komen. De implementatie van de consequenties van die keuze binnen de uitvoeringsprocessen, even-als het meten van de zo bereikte effecten, zijn wel de volgende logisch te zetten stappen. Van-daar dat die bij deze zeven punten-opzet direct zijn meegenomen, maar daarmee wordt het be-grip beslissingsmodel wel opgerekt. Hoewel het natuurlijk wel zo is, dat de uiteindelijke ef-fectmeting bepaalt, of er sprake was van een correcte probleemidentificatie en juiste aanpak daarvan.
In dat licht bezien is het opnemen van die meerdere fasen in een model goed te ver-klaren. Dat beslissingsmodel omvat dan de volgende te nemen stappen:
•Probleemidentificatie.
•Informatievergaring.
•Ontwikkeling mogelijke oplossingen.
•Evaluatie alternatieven.
•Keuze oplossing.
•Implementatie.
•Effectmeting.
In de praktijk blijkt deze besluitvormingsprocedure niet altijd volgens dat vaste patroon afge-werkt te kunnen worden. Fasen uit dit beslissingsmodel kunnen daarbij worden overgesla-gen, of meer dan een keer worden doorlopen. En ook kan in een afwijkende volgorde worden gewerkt, ten gevolge van optredende interrupties, vertragingen en noodzakelijk gebleken te-rugkoppelingen, ten gevolge van optredende endogene en exogene factoren. Een op zich ogenschijnlijk ongestructureerd beslissingsproces kan zodoende in feite toch gestructureerd zijn aan de hand van een dergelijk beslissingsmodel. Er worden zes dynamische factoren onderkend, die verklaren waarom deze fasen in dat proces niet sequentieel worden doorlopen, te weten in het Engelstalige jargon:
•‘Interrupts’: Er treden onderbrekingen op in de voortgang van het proces.
•‘Scheduling delays’: Er blijkt een pas op de plaats noodzakelijk te zijn, dan wel er dienen een of meer stappen teruggezet te worden binnen het proces, ten einde een (of meer) fase(n) opnieuw te doorlopen.
•‘Timing delays and speed-ups’: Er treden vertragingen, of versnellingen, op in het doorlo-pen van een (of meer) van de fasen, dan wel een of meer fasen worden overgeslagen.
•‘Feedback delays’: Er treden vertragingen op ten gevolge van noodzakelijke terugkoppelin-gen.
•‘Comprehension cycles’: Er treden cycli op binnen het proces.
•‘Failure recycles’: Er treden vertragingen op ten gevolge van gemaakte fouten.
Tags: comprehension cycles – cyclus – Decision Support System – failure recycles – feedback delays – instrument – interrupts – proces – scheduling delays – timing delays and speed-ups.
