Mineraalwater - (tafelwater en water uit geneeskrachtige bronnen). Mineraalwater onderscheidt zich van gewoon welwater, doordat het betrekkelijk veel zouten bevat. Tijdens het doorstroomen van verschillende aardlagen, heeft dergelijk bronwater gelegenheid gehad verschillende bestanddeelen uit de gesteenten op te lossen. De geweldige omvang van dergelijke formaties is oorzaak, dat het water altijd vrij constant van samenstelling is en dat de aardlaag, die doorstroomd wordt, ook geen noemenswaardige verandering door deze extractie ondergaat.
In deze diepe aardlagen heeft het water vaak een temperatuur aangenomen, welke belangrijk boven onze kamertemperatuur ligt. Wanneer het mineraalwater aan de oppervlakte komt, is het dan ook vaak nog warm. Men onderscheidt dergelijke bronnen in indifferente mineraalwatersoorten, zout mineraalwater, alkalische bronnen, bitterwater, zwavelwaterstofhoudend bronwater, ijzerhoudend en ijzer-arsenicumhoudend mineraalwater. De indifferente bronnen geven water met betrekkelijk weinig zouten, in elk geval ontleenen ze hieraan niet hun therapeutische waarde. Ze zijn meestal geneeskrachtig werkzaam door hun gehalte aan radioactieve stoffen. Voorbeelden van dergelijke indifferente bronnen zijn: Gasteyn, Wildbad, Teplitz en Plombière. Onder de zoute bronnen, die alleen keukenzout als werkzaam bestanddeel bevatten, noemen wij: Kissingen, Homburg, Wiesbaden, Kreuznach en Salzschlirf. Het laatstgenoemde mineraalwater bevat, behalve keukenzout, ook jodium- en bromiumverbindingen.
De alkalische bronnen bevatten als werkzaam bestanddeel koolzuur en bicarbonaten. Soorten, die weinig hiervan bevatten, worden vaak als tafelwater aanbevolen b.v. Apollinaris, Emserwater en Fachingen. Vichy en Neuenahr, worden als geneeskrachtig aanbevolen. De bitterwaterbronnen bevatten de bitterzouten, dat zijn sulfaten van natrium en magnesium. Ze zijn bekend als laxeerend bronwater. Voornamelijk behooren hiertoe de Hongaarsche bronnen: Frans Josephbitterwater en Hunyadi-Janos. Ten slotte heeft men de zwavelwaterstofhoudende bronnen.
Dit water wordt zelden als drinkwater aanbevolen, meestal wordt het als badwater gebruikt (tegen rheumatische aandoeningen, Aken en Baden in Zwitserland). Verder heeft men de ijzerhoudende bronnen: b.v. Spa, Pyrmont en Haarlem, terwijl zich hierbij aansluiten de ijzer-arsenicumhoudende bronwatersoorten, Levicowater. Dit mineraalwater dat ijzerarseniet bevat, mag alleen op medisch advies gebruikt worden (in gevallen van bloedarmoede). Ten gerieve van hen, die niet in de gelegenheid zijn, het mineraalwater ter plaatse te gebruiken, worden de zoogenaamde kunstmatige mineraalwaterzoutmengsels in den handel gebracht. Deze bevatten een gebruiksaanwijzing, hoe met behulp van dit kunstmatig zoutmengsel, een op het natuurlijk gelijkend water verkregen kan worden. Hieronder volgt een beknopt overzicht van de meest bekende tafel- en mineraalwatersoorten, met vermelding van samenstelling of verdere bijzonderheden.
Een bekend soort tafelwater is het Apollinariswater, dat uit een bron te Neuenahr in het Arhdal komt. Bepaalde geneeskrachtige stoffen zijn in dit water niet aanwezig. Het schijnt uit diepe lagen te komen, is zeer rijk aan koolzuur en bevat aanzienlijke hoeveelheden dubbelkoolzure soda (zuiveringzout). Apollinaris behoort dus tot de alkalische bronwatersoorten.
Een tweede bekende tafelwatersoort wordt onttrokken aan de Drachenquelle te Honnef. Deze watersoort wordt tevens aanbevolen bij spijsverteringsaandoeningen. Het is koolzuurhoudend en bevat ook natriumbicarbonaat.
Ook Fachingenwater (bron ligt in de Taunus) wordt als tafelwater gedronken. Het wordt bovendien aanbevolen bij catarrh van de spijsverteringsorganen en de urinewegen. Het bevat als werkzaam bestanddeel per liter 2,9 g dubbelkoolzure soda, 0,6 g keukenzout en 0,6 g dubbelkoolzure kalk, bovendien is het zeer rijk aan natuurlijk koolzuur. Evian is een Fransch tafelwater; de bron is gelegen aan den Franschen oever van het meer van Genève. Behalve als tafelwater wordt het ook aanbevolen bij lever- en nierlijden, jicht, suikerziekte, maagdarmaandoeningen en neurastenie (zenuwoverspanning). Het water uit de Source-cachat heeft de volgende samenstelling: gips 0,11 g, magseniumcarbonaat 0,04 g per liter, Passugg is Zwitsersch mineraal- en tafelwater. Behalve als zoodanig, wordt het aanbevolen bij ziekte van de spijsverteringsorganen, lever- en galwegen, nier- en blaasziekten, suikerziekte, jicht, vetzucht en neurasthenie. Het is sterk koolzuurhoudend en bevat per liter 6,1 g dubbelkoolzure soda, o,8 g dubbelkoolzure kalk, 0,65 g dubbelkoolzure magnesia, 0,73 g keukenzout, verder als bestanddeel koolzuur, lithiumzouten (speciaal van belang met het oog op jicht) en jodiumverbindingen (zie Krop).
Selterwater is ongetwijfeld een van de meest gevraagde tafelwatersoorten, het komt uit Nieder-Selters bij Wiesbaden. Het bevat per liter water 1,4 g dubbelkoolzure soda, 2,3 g keukenzout, 0,5 g dubbelkoolzure kalk en veel vrij koolzuur.
Victoriawater uit de Victoriabron te Oberlahnstein is zeer koolzuurhoudend, als tafelwater is het zeer gezocht. Het bevat dubbelkoolzure soda, dubbelkoolzure kalk, dubbelkoolzure magnesia, keukenzout, vele zeldzame zouten en veel vrij koolzuur.
Bekend is verder het Spawater uit Verviers bij Luik. Dit water moet ter plaatse ontijzerd worden vóór het als tafelwater geschikt is. Het water, zooals het uit den bron komt, wordt gedronken in gevallen van bloedarmoede en bleekzucht. De Source Pouhon bevat per liter 0,1 g koolzuur ijzer (ferrocarbonaat).
Deze tafelwatersoorten worden, zooals reeds werd meegedeeld, ook kunstmatig vervaardigd, In samenstelling komen ze met de natuurlijke mineraalwatersoorten vrijwel overeen, echter in therapeutische waarde staan ze hierbij achter, doordat de natuurlijke mineraalwatersoorten meestal radioactieve eigenschappen hebben, de kunstmatig bereide soorten natuurlijk niet. Kunstmatige mineraalwatersoorten worden dikwijls „sodawater” of „Selterswater” genoemd. Bij de mineraalwatersoorten, die als tafelwater gebruikt worden, sluit zich aan een overzicht van de mineraalwateren, die in de therapie toepassing vinden en die ook allen als kunstmineraalwaterzouten in den handel zijn (bekende merken zijn bijv. Hoffman of Sandow). Van deze in de geneeskunde toegepaste mineraalwatersoorten noemen wij: La Bourboule (Dep.
Auvergne), Sources Choussy et Périere. Bevat per liter: 10 mg arsenicum, 2,84 g keukenzout, 2,89 g dubbelkoolzure soda, 0,2 g glauberzout, 0,2 g dubbelkoolzure kalk. Wanneer het water uit den grond komt, heeft het een temperatuur van 56° C. Het geneeskrachtig water wordt voorgeschreven in gevallen van bloedziekten, huidaandoeningen, geslachtsziekten, scrophulose, malaria en suikerziekte. Gedurende 15—20 dagen wordt 2 maal daags 50 tot 200 cc, 20 minuten voor het eten genomen, verwarmd of met warme melk.
Emserwater (aan de Lahn). Dit mineraalwater bevat per liter 1,95 g dubbelkoolzure soda en 1,02 g keukenzout, terwijl het tevens zeer rijk is aan koolzuur. Het heeft bij het verlaten van den bron een temperatuur van 40° C. Emserzout wordt gegeven bij catarrh van de luchtwegen en de spijsverteringsorganen. Men gebruikt een halve tot heele flesch op een dag. Emserwater en Emserzout heeft de eigenschap de afscheiding in longen en luchtpijpen meer vloeibaar te maken. Het slijm kan dus gemakkelijker opgehoest worden. De bekende Emser pastilles bestaan uit Emserzout en suiker tot koekjes gecomprimeerd. Het gebruik is 2 tot 4 koekjes in een glas warme melk, 's morgens in te nemen.
Haarlem (Wilhelmina bron). Dit mineraalwater bevat per liter 0,11 g koolzuurijzer (ferro-bicarbonaat), 0,77 g dubbelkoolzure kalk en 3,24 g keukenzout. Het wordt voorgeschreven als ijzerhoudend mineraalwater in gevallen van bloedarmoede, bleekzucht en scrophulose. Het voorschrift luidt: driemaal daags voor den maaltijd 125 cc. Hunyadi-Janos. Een Hongaarsch mineraalwater tegen obstipatie, vetzucht enz. Het water heeft ten gevolge van het bevatten van betrekkelijk groote hoeveelheden sulfaten van natrium en magnesium, laxeerende werking.
Dit mineraalwater, dat ook wel bitterwater genoemd wordt, bevat per liter 15,7 g glauberzout (natriumsulfaat) en 16 g Engelsch zout (magnesiumsulfaat). Het water is zwak koolzuurhoudend. Men gebruikt gewoonlijk een wijnglas of meer.
Karlsbadwater is afkomstig uit Tsjecho-Slowakije. Het mineraalwater wordt aanbevolen bij maag- en darmziekten, leverziekten, galsteenen, jicht, suikerziekte en vetzucht. Sprudel bevat per liter: 2,3 g glauberzout, 1,9 g soda, 1 g keukenzout. Het water heeft, wanneer het uit den bron komt, een temperatuur van 73 C. De Muehlbrunnen bevatten ongeveer dezelfde bestanddeelen, de temperatuur is echter aanzienlijk lager, 49° C. Gebruik is 2—3 glazen voor het ontbijt, langzaam en warm te drinken, met tusschenpoozen van een half uur. Koud water werkt aanzienlijk meer laxeerend.
Kissingen, Beiersch mineraalwater. Razkoczy bevat per liter, 5,8 g keukenzout, 0,3 g chloormagnesium, 0,3 g Engelsch zout, 0,3 g gips, 1,1 g soda en 50 mg dubbelkoolzuur-ijzer, bovendien is het water rijk aan koolzuur. De temperatuur bedraagt ruim 10° C. Het wordt aanbevolen bij maagdarmziekten, leverziekten, galsteenen, hartziekten, circulatiestoornissen, zenuwziekten, vetzucht en jicht. Het voorschrift luidt: 's morgens, liefst op nuchtere maag 2 tot 3 glazen van een kwart liter, met tusschenpoozen van 15 min. Zoo noodig later nog meer.
Kreuznach (bij Bingerbrück aan de Nahe). De St. Elisabethquelle bevat per liter 10,5 g keukenzout, 2 g calciumchloride (niet te verwarren met chloorkalk), 50 mg broomnatrium, 46 mg dubbelkoolzuur ijzer, sporen jodium en rijkelijk koolzuurgas. Zeer belangrijk is, dat dit water sterk radioactieve eigenschappen heeft. Het heeft wanneer het water uit den bron treedt een temperatuur van 12° C. Dit water, dat bij een hoeveelheid van 50 tot 200 cc één of meermalen daags gedronken wordt, vindt toepassing bij stofwisselingsziekten, scrophulose, geslachtsziekte, jicht, vetzucht, aderverkalking, chronische ontstekingen, catarrhen en huidziekten.
Levico. Mineraalwater uit Tyrol, wordt geleverd als Levico-zwak (blauw etiket) en Levico-sterk (rood etiket). Het Levicozwak bevat per liter 2 mg arsenicum (als ac. arsenic.), verder 1,8 g ijzervitriool en vrij zwavelzuur 0,5 g. Het heeft een temperatuur van 8,7° C. Het Levico-sterk, bevat 6 mg arsenicum per liter, verder 4,6 g ijzervitriool en 1,6 g vrij zwavelzuur. De temperatuur, waarbij het water aan den dag komt, bedraagt 14° C. Dit geneeskrachtig water wordt voorgeschreven bij bloedziekten, zwaktetoestanden, zenuwuitputting, gynaecologisch lijden, huidaandoeningen, scrophulose en rachitis. Meestal wordt begonnen met levico-zwak. 3 maal daags een theelepel, daarna stijgen op de volgende wijze: eerst 1, 1, 1 daarna 1, 2, 1, dan 1, 2, 2, vervolgens 2, 2, 2, aldus klimmen tot 3, 3, 3. Daarna met Levico sterk vervolgen op geheel dezelfde wijze. Ten slotte weer afdalen tot zwak en op dezelfde wijze minderen als men eerst gestegen is. De geheele kuur duurt dus 6 tot 8 weken. Het water wordt verdund met water, limonade of wijn. Levicowater mag uitsluitend op medisch advies gebruikt worden.
Mariënbad. Dit mineraalwater is afkomstig uit Tsjecho-Slowakije van den Kreuzbrunnen. Per liter bevat het 4,7 g glauberzout, 1,7 g keukenzout, 2 g dubbelkoolzure soda, terwijl rijkelijk vrij koolzuur aanwezig is. De temperatuur bedraagt 12° C. Het wordt voorgeschreven in gevallen van maag-darmziekten, vetzucht, leverzwelling, galsteenen, jicht, suikerziekte en nierziekten. Gebruikt wordt 2 of 3 glazen op nuchtere maag, langzaam al wandelende met half uur uur tusschenpoozen.
Neuenahr. Een zeer gezocht geneeskrachtig mineraalwater, dat aanbevolen wordt bij suikerziekte, galsteenen, jicht, maag-, darm-, lever-, nier- en blaasziekten.
Het water uit de „Groszer Sprudel” bevat per liter 70 mg keukenzout, 92 mg glauberzout, 1,1 g dubbelkoolzure soda, 570 mg magnesiumbicarbonaat en 1,1 g vrij koolzuur. Het is dus, wanneer het uit den bron komt, zeer rijk aan koolzuur.
De „Willebrordus Sprudel”, verschilt in samenstelling hiervan betrekkelijk weinig. Dit water bevat per liter 62 mg keukenzout, 86 mg glauberzout, 1 g dubbelkoolzure soda, 588 mg dubbelkoolzure magnesia en 1,4 g vrij koolzuur.
Salzschlirff. Geneeskrachtige bron uit Hessen-Nassau. De Bonifaciusbron bevat per liter: 12,9 g keukenzout, 70 mg lithiumchloride, 970mg magnesiumchloride, 720mg glauberzout, 640mg kaliumsulfaat, 980 mg gips, 580 mg dubbelkoolzure kalk, verder sporen ijzer, broom, jodium en vrij koolzuur. De temperatuur bedraagt 10,5° C. Dit water wordt aanbevolen in gevallen van jicht, aderverkalking, rheumatiek, gal-, nier- en stofwisselingsziekten. Voorgeschreven wordt, dagelijks een flesch te drinken, in twee helften, 's morgens op nuchtere maag en 's avonds een uur voor het eten, gedurende één maand. Vichy. Een Fransch mineraalwater (Dep.
Allier). Hier worden drie bronnen geëxploiteerd. Grande Grille, bevat per liter: 6 g dubbelkoolzure soda, 360 mg dubbelkoolzure kalk, 280 mg glauberzout, 575 mg keukenzout, benevens 2 mg arsenicum (als natrium-arseenverbinding. Het water is koolzuurhoudend en heeft een temperatuur van 57° C, wanneer het uit den bron komt. Grande Grille wordt gebruikt tegen ziekte van lever en galwegen.
Hopital, deze bron geeft 6 g dubbelkoolzure soda per liter, verder 580 mg dubbelkoolzure kalk, 270 mg glauberzout, 570 mg keukenzout en 2 mg natrium-arseenverbinding. Het water is rijk aan koolzuur. Temperatuur 42° C. Hopital wordt aanbevolen tegen spijsverteringsstoornissen en huiduitslag.
Celestins, bevat per liter, 4 g dubbelkoolzure soda, 780 mg dubbelkoolzure kalk, 250 mg glauberzout, 400 mg keukenzout en 2 mg natrium-arseenverbinding. Koolzuur is rijkelijk aanwezig. Temperatuur waarbij het water uit den bron treedt 18° C. Dit mineraalwater wordt aanbevolen bij jicht, suikerziekte en gewrichtsontsteking. Voorgeschreven wordt 3 of 4 maal daags 100 tot 150 cc.
Wildungen. Mineraalwater uit Waldeck. De Helenenquelle bevat per liter, 1,4 g dubbelkoolzure kalk, 1,55 g dubbelkoolzure magnesia. 940 mg dubbelkoolzure soda, 1 g keukenzout en rijkelijk koolzuurgas, De temperatuur van het natuurlijke water bedraagt 11° C. Wildungerwater wordt bij staan troebel, evenals alle mineraalwatersoorten, die de dubbelkoolzure verbinding van kalk en magnesium in oplossing hebben, doordat het koolzuur verdwijnt en daardoor de kalk- en magnesiumzouten onoplosbaar worden. In het maagsap lossen deze zouten evenwel weer op. Het wordt aanbevolen bij ziekten der urinewegen, uierontsteking, niersteenen, suikerziekte, catarrhen van luchtwegen en darmen. Voorgeschreven wordt op nuchtere maag 2/3 flesch, langzaam in porties te drinken, wandelen, voor het middageten nog 1/3 flesch.
