vroegere naam van de tegenwoordige Oranjerivier-Kolonie, zie ald. Omstreeks 1840 trok een deel der Boerenbevolking, het engelsch bestuur moede, uit Natal over het Drakengebergte naar het westen en stichtte in 1842 aan de Oranjerivier een vrijstaat, die den naam kreeg van Oranje-Vrijstaat.
De Engelschen lieten de uitgewekenen evenwel ook hier niet met rust; verklaarden dat de Boeren engelsche onderdanen waren en dat alle land dat zij verwierven als engelsch grondgebied zou worden beschouwd. Op grond van deze theorie werd de nieuwe republiek in 1847 geannexeerd; de Boeren kwamen wel tegen deze gewelddaad in«*erzet, doch werden in 1848 bij Boomplaats verslagen. Doch de gedurige zeer kostbare oorlogen met de inboorlingen en de schrale hulpbronnen des lands, noopten het engelsche gouvernement weldra, zich uit het geannexeerde gebied terug te trekken en bij de z.g. Bloemfontein-conventie van 1854 werd de O. erkend als zelfstandige republiek. De taaie vlijt en energie der Boeren herschiep nu de, als waardeloos aan hen overgelaten woestenij binnen weinige jaren in een vruchtbaar gewest, dat al spoedig opnieuw de begeerte der Engelschen opwekte, vooral toen in 1839 in de omgeving van Kimberley diamant gevonden werd. Onmiddellijk zwermden een menigte engelsche landverhuizers derwaarts en onder nietige voorwendsels annexeerde Engeland de republiek ten tweeden male.
O. werd nu een district van GriqualandWest. In den vrijheidsoorlog, dien de ZuidAfrikaansche Republiek 1880—81 met Engeland voerde, bleef O. neutraal, en bij de conventie van Pretoria van 4 Aug. 1881 werd het land weer zelfstandig verklaard, ten minste betreffende binnenlandsche aangelegenheden. Het oproer der Uitlanders te Johannesburg in 1895 en de Jameson-inval in de Zuid-Afrik. Republiek in Jan. 1896, voorboden van nieuwe annexatieplannen, hadden het sluiten van een verbond tusschen beide vrijstaten tengevolge, en in den oorlog, die weldra inderdaad het eenige middel bleek dat nog kans bood de verafschuwde inlijving te ontgaan, gingen beide landen na wanhopig verweer samen ten onder.Literatuur: Van der Loo, Om leven en vrijheid. Geschiedenis der Oud-Hollandschc Republieken in Zuid-Afrika (Arnh.—Nijmeg. 1802).
