gemeente in Friesland (arrond. Leeuwarden, kanton Bolsward), aan de Zuiderzee en landwaarts omgeven door de gemeenten Stavoren, Hindeloopen, Workum, Wijmbritseradeel en Gaasterland, 83¾ km.2 groot; de grond bestaat grootendeels uit laagveen; in de omgeving der dorpen Koudum, Hemelum en Warns ligt diluvisch zand, en het Roode Klif, een heuvel aan het zeestrand, bereikt een Hemelumer-Oldephaert hoogte van 11 meter boven amsterdamsch peil; overigens bevat de gemeente vele waterplassen (Fljuessen, Morra, enz.).
H. be-vat de dorpen Hemelum, Elahuizen, Kolderwolde, Koudum, Molkwerum, Nijega, Oudega, Scharl en Warns, en telde 1 Jan. 1902: 5183 inw., nagenoeg allen behoorende tot prot. gezindten; hoofdmiddelen van bestaan veeteelt, landbouw, visscherij en veenderij. Kiesdistrict Sneek; personeele belasting 8ste klasse.
