1) Gouvernement der zuidelijke helft van europeesch Rusland, begrensd door de gouvernementen Kursk, Woronesch, het gebied der kozakken van den Don, Jekaterinoslaw on Poltawa; 54.495 km2, groot, 2.510.378 inw.; de bodem, in het noorden opgehoogd, helt bijna onmerkbaar naar het zuiden af, om zich aan de zuidgrens weer te verheffen (uitloopers der Donezkische hoogten); in geologisch opzicht heeft de krijtformatie de overhand; hier en daar komt ijzererts en steenkool voor; de bovenste aardlaag bestaat uit vruchtbare, zwarte aarde. De eertijds uitgestrekte wouden zijn voor een goed deel geveld.
De loopende wateren behooren in het w. tot het geb. van de Dnjepr b.v. de Sula, Psjol, Worskla), in het o. tot dat van den Don; geen enkele der rivieren is bevaarbaar. Het klimaat is gematigd, echter zeer ongestadig; de temperatuur bedraagt in den zomer tot 35°, in den winter tot —37° en is gemiddeld per jaar 6° C. De bevolking, voor 87% klein-russen behoort grootendeels tot de russisch-orthodoxe kerk en vormt in kerkelijk opzicht de eprachie Charkow-Achtyrka. Hoofdmiddelen van bestaan zijn landbouw en veeteelt, vooral schapenteelt. Industrie en handel breiden zich langzaam uit. Behalve de hoogeschool in de gelijknamige hoofdstad heeft C. nog een 600-tal scholen voor middelbaar en lager onderwijs. Het gouvernement is verdeeld in de 11 districten: Charkow, Achtyrka, Bogoduchow, Walki, Woltschansk, Smijew, Isjum, Kupjansk, Lebedin, Starobjelsk en Sumy ; en werd, in zijn tegenwoordigen omvang in 1835 gevormd.2) C. hoofdstad van het gouvern en het district C. (3306 % km., 350.000 inw.), aan de riviertjes Charkowka, Netelscha en Lopanj, en aan de spoorlijn Kursk-Charkow-Rostow, ligt op een lagen, eenigszins moerassigen bodem, en wordt door genoemde riviertjes, die door de Udy naar de Donez gaan, in drie doelen gedeeld; 170,682 inw. (1897). C. is zetel van den gouverneur van Charkow, van een aartsbisschop, en heeft een kathedraal en een 30-tal andere russische kerken; de keizerlijke universiteit (geopend 1803), met vier faculteiten (geschiedenis en taalkunde, natuur- en wiskunde, rechtsgeleerdheid, medicijnen) en een plantentuin, heeft een 100-tal docenten en 1300 studenten; verder zijn te B. een technologisch instituut, een veeartsenijschool, en verschillende andere instellingen van onderwijs. Ten opzichte van den handel is 0. een der belangrijkste steden van Rusland. Volgens de sage werd C. door den kozakkenhoofdman Charilon of Cliarko gesticht; in 1556 kreeg de stad vestingwerken; in 1835 werd zij hoofdstad van het juist gevormde gouvernement C.
