Woorden en uitdrukkingen verklaard

Dr. C.H. PH. Meijer (1919)

Gepubliceerd op 03-12-2020

Schout-bij-nacht

betekenis & definitie

vlagofficier, in rang volgend op den vice-admiraal, eig. de schout, die bij nacht dienst doet, plaatsvervangend schout, hier dus plaatsvervangend officier, welk laatste woord trouwens vroeger ook gebruikt werd voor rechterl. ambtenaren. Verg. verder het art.

Schout. Oorspr. is het een algemeenere titel geweest, en dan eenigszins te vergelijken met lieutenant, stadhouder en derg. In het Geld. Placaatboek komt het voor als titel van een rechterl. ambtenaar. Dit schijnt ook ’t geval bij v. Elsland, Droncke Brechtje 26: „Dat oeze Jelle es uut gegaan Om weêr den Schoet bi nagt te spreeken”; hier is sprake van Jilles, die zijn vrouw in ’t verbeterhuis wil zetten, en S.-b.-N. dus waarsch. ongeveer = waarnemende of onderschout.

In Dibbetz, Milit. Wdb. wordt schertsend gesproken van vroedvrouwen als van Schoutinnen bij Nacht. Voor de vorming van den titel vergelijke men Wagenaar, Amst. 3, 182: „Aengenomen om.... capiteyn te wesen snachts”.