jonk 1

betekenis & definitie

jonk [vaartuig]. Jonk betekent volgens Van Dale: ‘een Chinees koopvaardij- en oorlogsschip van eenigszins plomp maaksel, gemeenlijk met drie masten en zeilen van biezen matten of vrij dik katoen.’ Men vindt dit woord terug in de meeste hedendaagse talen van Europa, bijvoorbeeld in het Spaans en Portugese junco, Italaans ionco, zonco, Frans jonque, Engels junk, enz. Algemeen wordt aangenomen dat het van Chinese oorsprong is. Zo zegt bijvoorbeeld Littré: ‘du Chinois Tschouen, bateau, vaisseau, prononcé à Canton chune, suivant l’orthographie Anglaise, c’est à dire en Français tchoun.’ Het bedoelde Chinese woord is, naar prof. Hoffman mij zei, tschuen.

Hoewel ik de Chinese oorsprong van dit woord niet betwisten wil, houd ik mij echter overtuigd dat het niet rechtstreeks uit het Chinees, maar uit het Arabisch of Perzisch in de talen van Europa is gekomen en daarom niet misplaatst was geweest in Dozy’s Oosterlingen en Glossaire. De vormen in die talen komen veel meer dan de Chinese met onze Europese overeen. De Arabische is djonk, door Freytag, I, p. 315, verklaard: ‘navis maximae molis in China’ [grootste Chinese schip]: de Perzische is djong of tjong, door Vullers, I, p. 533, verklaard door navis magna [groot schip]. Dat hiervan ook het Javaanse djong, het Maleise djoeng of ĕdjoeng afstammen, springt in het oog. Dat het woord tot in de Aroe-eilanden is doorgedrongen, leert ons Wallace, Insulinde, I, p. 269.

Het woord jonk heeft voor het overige in Nederlands-Indië nog een tweede, geheel verschillende betekenis. Het is namelijk ook de naam van een Javaanse landmaat die gelijk is aan vier bouws. In deze zin is jonk het Javaanse djoeng, dat anders ook ‘been’ betekent, evenals bahoe, waaruit ons bouw is ontstaan, ‘schouder’ betekent.