Technische encyclopedie

Winkler Prins (1975)

Gepubliceerd op 10-01-2025

CODE

betekenis & definitie

(Fr.: code; Du.: Code; Eng.: code), in het algemeen een afspraak die aan een reeks symbolen een betekenis toekent; de symbolen kunnen daarbij bestaan uit een reeks elementaire tekens of signalen. Een code wordt opgesteld om de communicatie te vergemakkelijken.

In de telecommunicatie is het gebruik van code in twee gebieden te onderscheiden: bescherming tepen het door onbevoegden kennisnemen van overgedragen informatie (zie Cryptografie), en het doeltreffend gebruik van een transmissiekanaal (zie Digitale codering; Codeerschakeling; Telecommunicatiealfabet).

Algemeen bekend zijn codes voor visuele communicatie, zoals verkeerssignalen en de lichtsignalen van vuurtorens; in de 18de eeuw reeds werd door de gebrs. Chappe een optische telegraaf met een mechanische code ontwikkeld, die tot praktisch gebruik is gekomen.

Voorbeeld van een tactiele code is het door Louis Braille ontworpen blindenschrift. Een auditieve code is bijv. het systeem van kiestoon, wektoon enz. bij de telefoon. Zowel visueel als auditief kan worden toegepast de morsecode, een code waarbij voor de meest gebruikte letters de kortste codering wordt gebruikt. Behalve deze en vele andere op de mens gerichte codes zijn in toenemende mate de op machines gerichte codes van belang geworden (telexmachines en computers) die gewoonlijk codesymbolen gebruiken met een constant aantal elementen en slechts twee signaaltoestanden; men spreekt dan van binaire code (zie Binair); de twee signaaltoestanden kunnen gevormd worden door een hoge of lage elektrische spanning, het aan- of afwezig zijn van een elektrische stroom, enz. Door een aantal van deze signalen achter of naast elkaar te beschouwen kan een schier onbeperkt aantal symbolen worden weergegeven.

Aangezien codes voor communicatie gebruikt worden, heeft het zin een standaard af te spreken; enkele bekende standaardcodes zijn het CCITT int. alphabet no. 2, de ASCII (American Standard code for information interchange) en de EBCDIC (extended binary coded decimal interchange code); zie Datarepresentatie.

Het aantal elementen van het codewoord (of bits van de binaire code) dat gewijzigd moet worden om de codecombinatie voor een cijfer in die voor een ander cijfer te doen overgaan, wordt de afstand tussen deze cijfers genoemd; in de zuiver binaire code is er een afstand 3 tussen de cijfers 1 en 6. Bij een code met een afstand n is de afstand tussen toegestane codecombinaties minimaal n. Codes met een afstand n kunnen n − 1 foutieve signalen herkennen (foutherkennende code). Zo kan de codecombinatie 01000 in de 2 uit 5-code door een enkelvoudige fout uit die voor 0, 4, 5 of 6 ontstaan zijn; daar voor 01000 geen symbool is gedefinieerd, kan deze combinatie automatisch als fout worden gesignaleerd.

Voor codes met afstand drie of meer kan in beperkte mate uit de foutieve combinatie de oorspronkelijke teruggevonden worden. Een voorbeeld hiervan is de hammingcode, die behalve 4 informatiebits (C) ook 3 zgn. checkbits (C) bezit; in dit geval kan de combinatie 1100010 door een enkelvoudige fout alleen uit de code voor 6 ontstaan zijn. Met extra schakelingen is deze fout automatisch te herstellen. De gray- of gespiegeld binaire code is zeer geschikt voor het maken van analoog-digitaalomzetters, omdat de codecombinaties steeds slechts in één element van de naburige verschillen. Dit heeft tot gevolg dat er bij het aftasten van een analoge spanning, om deze in een digitaal woord om te zetten, geen niet bedoelde overgangstoestanden kunnen ontstaan, zoals dat met de gewone binaire code het geval zou zijn waarin opeenvolgende codecombinaties in de regel in meer dan een element verschillen. Zo zullen alle mogelijke codetoestanden kunnen optreden in de overgang van 7 = 0111 naar 8 = 1000, waarbij alle code-elementen van waarde moeten veranderen.

< >