Technische encyclopedie

Winkler Prins (1975)

Gepubliceerd op 10-01-2025

BALLAST

betekenis & definitie

(Fr.: ballast; Du.: Ballast; Eng.: ballast), elk materiaal dat uitsluitend om zijn massa wordt toegepast. Bij beweegbare bruggen wordt ballast gebruikt om door zijn massa bewegende brugdelen te balanceren, zodat zij met gering vermogen kunnen worden bewogen. In aanmerking komen blokken ruwijzer en stalen platen als de beschikbare ruimte gering is. Voorts beton (relatieve dichtheid 2,2...2,4) en beton in blokken of balkjes, verzwaard met klein afvalmateriaal van constructiewerkplaatsen, bijv. ponsdoppen, overgehouden bij het ponsen van gaten in stalen platen. De bereikbare relatieve dichtheid is 5.

In de waterbouwkunde is ballast de steen, gebruikt voor het doen zinken van zinkstukken. Hiervoor is 150...250 kg m−3 nodig, afhankelijk van de hoeveelheid rijsthout, de vochtigheidsgraad daarvan en de aard van het water. Gebruikt worden basalt, harde kalksteen (hardsteen), zandsteen en porfier.

In de scheepvaart noemt men ballast de niet betalende lading die dient om een schip voldoende diepgang en stabiliteit te geven en zeewaardig te maken. Vroeger gebruikte men hiervoor ballastschuitjes van ijzer of lood, of grind en steen; tegenwoordig ook water, dat in ballasttanks onder in het schip wordt gepompt; in jachten worden nog steeds lood en beton toegepast. Ook wanneer de stabiliteit van een schip door verbruik van brandstof en water of door het lossen van lading een ongunstige invloed ondergaat, kan men deze compenseren door water in de bodemtanks te pompen. Ook met betrekking tot de sterkte is ballast noodzakelijk om het breken van een schip tegen te gaan; lege tanks naast volle belasten het schip op doorbuiging. Bij onderzeeboten dienen de hoofd- en hulpballasttanks om het reservedrijfvermogen op te heffen, door vullen van de hoofdtank waardoor de boot onder water zakt, resp. om de ballasttoestand onder water te regelen.

Bij de spoorwegen duidt men als ballast aan de materialen, gebruikt tot samenstelling van het ballastbed.

Bij ballons en luchtschepen tenslotte veroorzaakt de ballast een reserve voor het stijgvermogen; bij vrije ballons gebruikt men hiervoor fijn droog zand in hoeveelheden van ten hoogste 20 kg per ballastzak, bij stratosfeerballons zeer fijne loodkorrels en bij luchtschepen water, waaraan onder omstandigheden een antivriesmiddel moet worden toegevoegd.

< >