Spreekwoorden en gezegden

F. Stoett (1977)

Gepubliceerd op 14-10-2020

Tranen met tuiten schreien

betekenis & definitie

grote, dikke tranen schreien (Mnl. vloetogen); vooral van kinderen gezegd, die om een kleinigheid zich zeer aanstellen. Tranen met tuiten (reeds bij Bredero) zijn eig. grote dikke tranen, die van boven in een tuit, een punt, uitlopen (vgl. peentjes zweten).

Vgl. Nd. schnapplange Tränen weinen; dial. he weenet Trahnen als gehle Wörteln; Fr. pleurer comme un veau, une fontaine, comme une Madeleine; pleurer ä chaudes larmes; Eng. to weep bitterly, copiously; to blubber like a whale.In de tredmolen lopen, gezegd van iemand die de sleur der dagelijkse, geestdodende bezigheden volgt, evenals een dier dat in de tredmolen altijd hetzelfde machinale werk verricht. In de 17de eeuw in de rosmolen1) lopen, d.i. „gestaadig, en zonder ophouden met sijn daagelijksen arbeid, en beroep beesig sijn” (Winschooten 157); Sewel 681: „in de rosmeulen loopen, to eat one’s bread in sorrow, to have a great deal of trouble to earn one’s bread”.

1) Een tredmolen (Hd. Trettmühle; Eng. treadmili, Fr. treuil a tambour) is niet hetzelfde als een rosmolen, zuidndl. roskot, orsekot, peerdekof, Fr. moulin a chevaux (of a manege; Hd. Pferdemühle; Eng. horse-mill)', onder de eerste verstaat men een molen die in beweging gebracht wordt door een draaiend rad, op welks uitstekende planken door een mens of een dier (hond) getrapt wordt. Ook als strafwerktuig werd zulk een molen (Fr. moulin d marcher) gebruikt; de veroordeelde moet het rad in beweging houden en hield zich daarbij aan een lat boven zijn hoofd vast. Trapte hij niet, dan liep hij gevaar door de planken gekwetst te worden; trapte hij mis, dan had hij kans verbrijzeld te worden. In onze zegswijze wordt niet zulk een tredmolen bedoeld, maar moet aan de rosmolen gedacht worden, d.i. een molen (een draaimolen of een kalkmolen) die door een paard in beweging wordt gebracht, waarbij het dier altijd in dezelfde kring rondloopt.