Spreekwoorden zoeken
uitgelicht
Bestel nu de Formule 1 Encyclopedie!
Spreekwoorden 'Oog om oog en tand om tand'
Oog om oog en tand om tand
We kennen deze uitdrukkingen vooral uit de romans van Aimard, als stelregel die vooral de Apachen en Comanchen zouden toepassen. Ze is echter ontleend aan verschillende bijbelteksten, zoals: Ex. 21:24, Lev. 24:20, Deut. 19:21 en Matth. 5:38. Ze duidt op de straf der wedervergelding (het: jus talionis) als rechtsregel vastgesteld in de zgn. Mozaïsche wetgeving. De Joden, zoals in het Nieuwe Testament wordt voorgesteld en door de verklaarder hiervan nader wordt uitgewerkt, strekten dit recht ook uit tot allerlei bijzondere beledigingen, en stelden dat men niet zondigde, wanneer men anderen slechts niet meer kwaad aandeed dan men van hen ondervonden had, ja, dat men verplicht was gelijk met gelijk te vergelden. Het is de variant op ons: ‘Leer om leer, sla je mij, ik sla je weer’. De talmud echter gaat steeds van het standpunt uit, dat het ‘oog om oog en tand om tand’ alleen als juridische grondslag voor boetebepaling en schadevergoeding dient, doch nooit in werkelijkheid mag worden toegepast. Vgl. Plautus, Mercator (3, 4, 44): ‘Par pari respondere’, d.i.: gelijk met gelijk beantwoorden; voorts Publius Syrus, Sententiae: ‘Ab alio exspectes, alteri quod feceris’, d.i.: wat gij de een aandoet, zijt ge van de ander te wachtenoog om oog en tand om tand
iemand net zo slecht behandelen als je zelf ook behandeld bent.Oogkleppen hebben
De paarden hebben ‘oogkleppen’ opdat ze niet op zij kunnen kijken en schrikken voor passerend verkeer. Zo heeft iemand figuurlijk oogkleppen, die een bepaalde zaak niet wil zien of, nog meer overdrachtelijk, niet wil horen; derhalve: net doen of het niet bestaatVolgens ooggetuigen
Dwz. volgens degenen die het gezien hebbenHet is oog om oog en tand om tand
Voor alle kwaad dat iemand is aangedaan wordt wraak genomenMet het oog daarop . .
Rekening houdende daarmee, het oog gevestigd houdende op . .Iets voor het oog doen
Bedoeld wordt hier: voor de ogen van anderen. De meeste mensen gaan af op wat zij zien (zintuiglijk waarnemen en niet geestelijk, d.i.: met de hersenen). Op dit zintuiglijk waarnemen bouwt men zijn conclusies, die dan veelal verkeerd zijn. Een voorbeeld van ‘iets voor het oog doen' vindt men in de gelijkenis van het bidden van de Farizeeër en van de Tollenaar. De eerste deed het louter voor het oog, waardoor ieder die de schijn voor werkelijkheid aannam, die Farizeeër als vroom prees. De Tollenaar daarentegen bad in afzondering, waardoor hij niet opviel; maar zijn gebed was veel oprechter. Figuurlijk bedoelt de uitdrukking dan ook: de schijn van braafheid e.d. willen aannemen. In uitgebreider zin: een andere (betere) indruk willen vestigen dan waarop men (of: de zaak) recht heeft. Vgl.: De mens ziet aan wat voor ogen is, maar God ziet het hart aanEen oogje luiken
Doen of men iets niet zietiemands oogappel zijn
mijn zusje is Oma's oogappel, zij is oma's lieveling.Iets oogluikend toelaten
‘Oogluikend’, afkomstig van een ww. luiken, dat: sluiten betekent, en waarvan afgeleid zijn het znw.: luik (houten of ijzeren deksel of deur tot afsluiting van een muur-, vloer- of zolderopening) en het ww.: ontluiken, dat gezegd wordt van bloemen en figuurlijk soms op de mens toegepast wordt (het ontluiken van een talent e.d.). ‘Oogluikend’ wil derhalve zeggen: een oogje dichtdoenHetzelfde als: een oogje dichtdoen (zie 6811). ‘Oogluikend’ is gevormd door ‘oog’ en ‘luiken’. Vgl.: ontluiken, beluiken (beloken Pasen, d.i. de zondag, waarmee de Paasweek eindigt). Vgl. Rijmbijbel 1885
Iemands hart en oog hebben
De volle aandacht hebbenZo op het (eerste) oog
‘Oog’ heeft ook hier de betekenis van: blik. Men bezigt de uitdrukking wanneer men zijn eerste indruk van het geziene of gehoorde (men spreekt nooit van: op het eerste oor) weergeeft, doch dit herziet wanneer de indruk bij nader zien of horen anders wordtGeen oog dicht kunnen doen
Niet kunnen slapenIemands oogappel zijn
Voor iemand de allerdierbaarste zijnIets met een half oog zien
Iets in ogenschouw nemen zonder er écht aandacht aan te bestedenIets niet nauwkeurig zien
Het oog wil ook wat
Men moet zijn uiterlijk nooit verwaarlozeneen doorn in het oog
zijn gedrag is mij een doorn in het oog: ik erger mij aan zijn gedrag.In het oog springen (lopen)
Duidelijk zichtbaar wordenGeen oog voor iets hebben
Er de waarde niet van kennen, op een bepaald terrein niet voldoende ontwikkeld zijn om het te waarderen. Men kan bijv. figuurlijk gesproken: geen oog hebben voor de natuur, voor een bepaalde kunstuitingSpreekwoorden
Een spreekwoord is een korte, krachtige uitspraak die een wijsheid, een collectieve ervaring of morele opvatting weergeeft.
Een spreekwoord is onveranderlijk. Voor spreekwoorden worden dus altijd dezelfde woorden in dezelfde volgorde gebruikt. Een spreekwoord is bovendien altijd een mededeling, geen vraag. Het werkwoord (de persoonsvorm) staat in de tegenwoordige tijd (als er een persoonsvorm aanwezig is).
Meestal is een spreekwoord een algemene levenswijsheid: zo gaat het nu eenmaal in de wereld. Voorbeelden van spreekwoorden zijn: ‘Na regen komt zonneschijn’, ‘Boontje komt om zijn loontje’ en ‘Oost west, thuis best.’ bron: Onze taal
Top spreekwoorden:
1 been
2 water
3 hart
4 neus
5 geld
6 kat
7 wind
8 tijd
9 oog
10 liefde
11 eten
12 liegen
13 lopen
14 zee
15 leren
Een spreekwoord is onveranderlijk. Voor spreekwoorden worden dus altijd dezelfde woorden in dezelfde volgorde gebruikt. Een spreekwoord is bovendien altijd een mededeling, geen vraag. Het werkwoord (de persoonsvorm) staat in de tegenwoordige tijd (als er een persoonsvorm aanwezig is).
Meestal is een spreekwoord een algemene levenswijsheid: zo gaat het nu eenmaal in de wereld. Voorbeelden van spreekwoorden zijn: ‘Na regen komt zonneschijn’, ‘Boontje komt om zijn loontje’ en ‘Oost west, thuis best.’ bron: Onze taal
Top spreekwoorden:
1 been
2 water
3 hart
4 neus
5 geld
6 kat
7 wind
8 tijd
9 oog
10 liefde
11 eten
12 liegen
13 lopen
14 zee
15 leren