Sinterklaaslexicon

Marie-José Wouters (2009)

Gepubliceerd op 24-10-2019

Watergeest (beschermfunctie Sint-Nicolaas)

betekenis & definitie

Nix, Neckar, Nikker, Nickelman is de vader van → Freir en watergod annex watergeest. Samen met zijn zoon verdeelt hij rijkdom en beschermt hij de handel en scheepvaart. Daarvoor vragen zij kinderoffers in ruil. Wodan heeft bovendien als watergod de bijnaam Nikudr; ook hier zien we klankverwantschap met Nicolaas.

Grimm beschrijft een sprookje waarin de waternix voorkomt. Deze woont in een bron en sleurt twee kinderen mee.Teenstra beschrijft een grote menigte watergeesten, die Nikkers of (in de vorm van vrouwelijke spoken) Nixen heten. Vondel en Bilderdijk zouden deze Ikkers noemen. Volgens de volksverhalen zouden ze afkomstig zijn van Nix, de moeder der vaste aarde.

Het zijn ‘Duikers’ met een gladden dikken ronden kop, met roode oogen en met kort of ook zonder haar, stekende den kop zeer zelden boven water. Zij leven van het bloed der drenkelingen, die zij naar beneden halen en uitzuigen; somtijds heffen zij een jammerend geluid aan, vrij gelijk aan schreijende kinderen, zijnde een voorteeken van regen, storm en onweder. Het spreekwoord ‘Zoo zwart als een Nikker’ is van deze denkbeeldige spoken afkomstig. De ‘Nikkers’ hebben wit schuimachtig speeksel, dat men dikwerf op het water en aan de ruigte der wallen ziet en een padde onder de tong; de Mythe zegt: zij zijn met een redelijk verstand begaafd en hebben in onderscheidene wateren, alwaar zij in familiën wonen, ordelijke huishoudingen.

Toen Sint-Nicolaas de beschermfunctie overnam, hadden kinderen niets meer te vrezen en onderwon hij Nickelman. Deze werd voorloper van Zwarte Piet.

Jones, 1978; Meisen, 1931; Teenstra, 1843, 1858.