Sinterklaaslexicon

Marie-José Wouters (2009)

Gepubliceerd op 24-10-2019

Zwart

betekenis & definitie

In het oude Rome keek men neutraal tegen zwarte mensen aan: er waren zwarte soldaten in het leger die dezelfde rechten hadden als de witte. Mauritius was een aanvoerder in het Thebaanse (zwart-Egyptische) Legioen van Rome. Aan het eind van de 3de eeuw had het hele Thebaanse Legioen zich tot het christendom bekeerd. De soldaten weigerden nog langer aan de christenvervolgingen mee te doen.

Toen dit keizer Maximianus Herculius ter ore kwam, werden alle soldaten (6600) van dit Legioen omgebracht. Mauritius werd later heilig verklaard. Zijn naam komt van het Latijnse woord Maurus (= Moor).Pas bij de christelijke kerkvaders begon de kleur zwart een negatieve betekenis van zonde en duisternis te krijgen. Zwart werd de kleur van de duivel.

Ten tijde van de kruistochten werden de zwarte christenen van Nubië gezien als bondgenoten tegen de moslims, die overigens als ‘zwarte mohammedanen’ en als ‘duivels’ bestreden moesten worden. Sint-Maurits werd genomen als schutspatroon van de kruistocht. Men schilderde de koningin van Sheba zwart. Sinds Jherominus Bosch Caspar zwart afbeeldde op het schilderij ‘ Aanbinning der wijzen’ (1485-1500), kennen wij de ‘zwarte wijze’ of ‘zwarte koning’.

Sprak men in de middeleeuwen nog in spirituele zin over licht en duister, van lieverlee werd dit wit en zwart verbonden met deugd en zonde, terwijl die kleuren nu alleen nog verwijzen naar culturele en etnische verschillen. Zwart is de kleur die dus al heel lang met de duivel en zonde wordt geassocieerd. Vóór die vermenging werden duivels overigens ook in rood, groen en blauw weergegeven. Zo staat op een voorstelling in Ravenna een duivel afgebeeld als een engel met blauwpaarse kleur.

→ Discriminatie → MoorZwarte Piet Nederveen Pieterse, 1990.