Dit concilie is belangrijk omdat het de enige keer is dat Nicolaas van Myra feitelijk genoemd wordt, waardoor wij van zijn bestaan weten: hij staat bij de lijst van deelnemers en hij gaf op dit concilie de ‘ketter’ Arius een klap.
Het concilie vond plaats van 19 juni tot 25 augustus 325 in Nicea, het tegenwoordige Iznik, vlak bij Istanbul aan de zee van Marmara, tijdens het pausschap van paus Silvester I (314-335). Keizer Constantijn de Grote had het bijeengeroepen om twee kwesties te regelen:
-Op welke datum moest in het hele keizerrijk Pasen worden gevierd (volgens de joodse kalender of op een andere dag)?
-Theologische vraag: ‘de goddelijke afkomst van de Christus’. Was God de Zoon gelijk aan God de Vader of Diens mindere? Men beschouwde Jezus als één met God, maar Arius suggereerde dat Jezus niet gelijk kon zijn aan God, omdat hij geboren was. Nadat de vergadering geopend was, kreeg Arius het woord. Hij hield een lang betoog zonder onderbroken te worden. Nicolaas was diep verontwaardigd, liep op Arius toe en gaf hem een klap in het gezicht.
Er is veel gespeculeerd of Nicolaas van Myra nu wel of niet op de lijst van aanwezige bisschoppen staat. Er is geen originele lijst van aanwezigen bekend. Op alle lijsten die later geschreven zijn, ontbreekt zijn naam, terwijl 200 namen genoemd worden. Anrich, een deskundige uit het begin van de 20ste eeuw, ging er dan ook van uit dat Nicolaas niet aanwezig is geweest. Andere deskundigen hebben lijsten met meer dan 300 namen onderzocht en deze als historisch juister beoordeeld. Op deze lijsten komt Nicolaas wel voor. Cioffari volgt de deskundige Schwartz, die de lijst van Theodorus de Lector (ca. 515) als authentiek beschouwt, hoewel het handschrift uit de 13 de eeuw stamt. Hij noemt ‘Nikolaos van Myra in Lykië’. De lijst van deelnemende bisschoppen is door tegenstanders de Arianen uit later tijd vernietigd. Mogelijk voegden de kopiisten zijn naam daarna weer toe omdat zij zich niet konden voorstellen dat een zo populaire bisschop niet aan dit belangrijke concilie zou hebben deelgenomen.
→ Legende.
Blom, 1998; Cioffari, 2008.
