Het zwaard van Damokles is synoniem met een onheil dat iemand boven het hoofd hangt en dat elk ogenblik kan toeslaan. De uitdrukking is ontleend aan een legende uit de klassieke oudheid.
Damokles was een gunsteling van Dionysios de Oude, tyran van Syracuse in de vierde eeuw v.C. Toen de eerste eens in welgekozen bewoordingen het fortuin van zijn heer prees en hem tot de gelukzaligste aller stervelingen uitriep, nodigde Dionysios hem uit voor een overdadig feestmaal en deed hem daarbij zitten op een plaats waarboven een ontbloot zwaard hing, dat slechts door een paardehaar aan de zoldering was bevestigd. Zo demonstreerde Dionysios zijn gunsteling dat het geluk van de heerser evenzeer aan gevaren is blootgesteld als Damokles dat was door de plaats die hem aan de tafel was toegewezen.
