Signalement van sprekende zegswijzen

A. Houwelink ten Cate (1977)

Gepubliceerd op 14-10-2020

iemand (of iets) aan de kaak stellen

betekenis & definitie

‘Voor de controle op het beheer van overheidsgelden is bij Wet een apart lichaam ingesteld: de Algemene Rekenkamer. Zij brengt jaarlijks een openbaar verslag uit, waarin de vinger wordt gelegd op eventuele onzorgvuldigheden en onjuistheden in het geldbeheer op de verschillende departementen.

Gevallen van verspilling worden daarin ook duidelijk aan de kaak gesteld.'Zo luidt een citaat uit Kiezen en Delen (IJmuiden 1977, blz. 55), dat op verzoek van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten door Dick Verstegen ter voorlichting van jonge kiezers werd geschreven. Iets aan de kaak stellen betekent, zoals blijkt uit bovenstaande tekst: een wantoestand openlijk bekendmaken. Iemand aan de kaak stellen wil zeggen: iemand om zijn wandaden openlijk te schande maken. Deze uitdrukking is uit het rechtswezen afkomstig; vóór de Franse Revolutie was de kaak of schandpaal de meest verbreide erestraf (dat wil zeggen een straf waardoor iemand in zijn eer werd aangetast), waarbij de veroordeelde tijdens de marktdag werd vastgeklonken aan een paal om zo door de voorbijgangers te worden bespot. In Nederland werd deze straf afgeschaft bij de wet van 29 juni 1854; in België werd zij al niet meer toegepast sinds de eerste helft van de negentiende eeuw. In Engeland werd de schandpaal, die sinds 1815 slechts werd gebruikt om meineed te straffen, in 1837 afgeschaft, en in Frankrijk geschiedde dit in 1832.

< >