Signalement van sprekende zegswijzen

A. Houwelink ten Cate (1977)

Gepubliceerd op 14-10-2020

een doorgestoken kaart

betekenis & definitie

Met een doorgestoken kaart duiden we een bekonkelde zaak ofwel afgesproken werk aan. Deze term verwijst naar een trucje in volkskaartspelen waarin bij het schudden zo met de kaarten wordt gegoocheld dat een bepaalde speler een bepaalde kaart wordt bezorgd.

Wellicht heeft het woord doorsteken hier de betekenis behouden van het gelijkluidende Middelnederlandse werkwoord, dat ‘onder iets steken’, ‘door iets heen mengen’ betekende en vandaar de betekenis ‘iets in het geheim bewerkstelligen’ heeft gekregen. Dit vindt men ook nu nog in de terminologie van het kaartspelen: wordt een speler bij het schudden van de kaarten van oneerlijkheid verdacht, dan kan men hem van steken beschuldigen. Opmerkelijk voor de buitenstaander is dat in het kaartspel zelf nooit van ‘een doorgestoken kaart’ wordt gesproken; onder kaartspelers is de geëigende term daarvoor een bootje, hetgeen een verkorte vorm is van de uitdrukking iemand in de boot nemen.Er is nog een aantal simpeler uitdrukkingen waarin de kaart voorkomt. Wie zich niet in de kaart laat kijken houdt zijn plannen geheim, en wie open kaart speelt, geeft blijk van openhartigheid. Ook kan men iemand in de kaart spelen, dat wil zeggen hem gelegenheid geven winst te behalen.

De zegswijze alles op één kaart zetten ten slotte is ontleend aan het hazardspel, waarbij alle geld op één kaart wordt ingezet.