Signalement van sprekende zegswijzen

A. Houwelink ten Cate (1977)

Gepubliceerd op 14-10-2020

een blok aan het been hebben

betekenis & definitie

Het blok waarvan hier sprake is was in vroeger tijd een zware houten kluister dat een gestrafte om het been, de arm of de hals werd geslagen. Overdrachtelijk betekent de uitdrukking een blok aan het been hebben: iets of iemand tot last hebben en daar verantwoordelijkheid voor dragen zonder zich ervan te kunnen bevrijden.

In vroeger tijd werd overigens met een blok aan het been dikwijls de huwelijkse staat aangeduid! Ook werden in de zeventiende eeuw schoolkinderen voor hun euveldaden gestraft met het blok, zoals door dr. G. D. J. Schotel (1807-1892), predikant en cultuurhistoricus, als volgt is beschreven:‘ln de school van het rasphuis te Amsterdam (vond men) een bank daar de kleine misdadiger met het hoofd door een hout gestoken, dapper op gegeseld werd, en in een ander school aldaar een zwaar houten blok met vier ronde gaten van verschillende grootte, met ijzer beslagen, en in het midden doorgesneden, zoodat het geopend en gesloten kon worden. Met dit blok aan het been moesten de kinderen opentlijk langs de straat gaan en des zondags de kerken bezoeken.’ {Het Oud-Hollandsch Huisgezin der zeventiende eeuw, Haarlem 1867, blz. 82).