We spreken hierover als er sprake is van selectieve interpretatie bij de informatieverwerking, die hierdoor leidt tot vertekening (bias) van het informatieproces.
Aangezien dit informatieproces erg complex en persoonsgebonden is, is het aantal denkfouten moeilijk in te schatten. Hier de meest herkenbare denkfouten:
- Willekeurige gevolgtrekking. Hiermee wordt bedoeld dat een persoon een conclusie trekt over een gebeuren zonder dat er sprake is van oorzaak en gevolg. Vaak is de gevolgtrekking gebaseerd op subjectieve emoties voortkomend uit depressieve gevoelens of angst.
- Overgeneralisatie. Als op basis van slechts enkele indrukken of voorvallen een verregaande conclusie wordt getrokken.
- Absoluut-dichotoom denken. Als het denken duidelijk zwart-wit is ingekleurd en dus zonder grijswaarden of nuances.
- Selectieve abstractie. Hierbij wordt de aandacht op één detail gericht, uit zijn context gelicht en conclusies getrokken over de gehele situatie op basis van dat detail.
- Emotioneel redeneren. Denkfout waarbij de eigen emotionele reactie door een persoon wordt gezien als bewijs voor de juistheid van zijn oordeel over een bepaalde kwestie. Deze wijze van redeneren van een emotionele stoornis wordt in stand gehouden, omdat de persoon niet langer nagaat of zijn oorspronkelijke interpretatie correct is maar juist zijn interpretatie bevestigd ziet door zijn eigen emotionele reactie.
- Personalisatie. Hiervan is sprake als iemand een situatie op zichzelf betrekt, terwijl deze situatie niets met de betrokkene te maken heeft.
We zien denkfouten vaak als symptomen bij personen met neurotische en psychiatrische stoornissen zoals bij angst, depressie, persoonlijkheidsstoornissen en schizofrenie.
