Afgekort ACT. De Amerikaan John Kabat-Zinn ontwikkelde vanaf 1970 Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR), een oefenprogramma voor patiënten met chronisch klinische klachten zoals pijn, kanker, psoriasis, en dat momenteel in veel ziekenhuizen in Verenigde Staten en elders wordt aangeboden als ondersteunende therapie. De huidige ACT heeft o.a. de meditatie- en andere aandachtoefeningen overgenomen uit de MBSR.
Mindfulness betekent bewust je aandacht ergens op richten, waarbij je in het nu blijft en niet oordeelt over wat je waarneemt. ACT is vanaf 1992 door Z. Segal, J.M.G. Williams en J.D. Teasdale in Canada en Engeland, ontwikkeld als terugvalpreventie-methode bij recidiverende depressies en vindt een breder toepassingsgebied, zoals bij chronische pijn en angsten.
Mindfulness in therapie is het toepassen van meditatie-technieken door psychologen e.a. in de vorm van een gestructureerde training. Het resultaat van het toepassen van deze technieken is vaak dat deelnemers met (chronisch) psychische klachten zoals angst, depressie, stress of lichamelijke klachten, automatische reactiepatronen los gaan laten. Men leert zich bewust te worden van de automatische piloot en over te stappen op bewust waarnemen en handelen. ACT kan in individuele therapiesessies plaatsvinden, maar wordt bij voorkeur als groepstraining gegeven.
Het doen van oefeningen staat centraal. Allereerst leren de deelnemers de bodyscan- oefening; een techniek waarbij gevraagd wordt wat achtereenvolgens in de verschillende lichaamsdelen kan worden opgemerkt zonder daaraan iets te willen veranderen. Hierna volgen oefeningen waarbij de aandacht gericht is op de ademhaling, lichamelijke gewaarwordingen, gedachten en gevoelens. Zodra wordt opgemerkt dat de aandacht afdwaalt, hetgeen voortdurend gebeurt, dan wordt die op een vriendelijke, niet afkeurende manier keer op keer weer teruggebracht naar het gekozen onderwerp van aandacht. Als huiswerk moeten de deelnemers leren wisselende dagelijkse routinebezigheden met aandacht te doen. Een belangrijke toepassing is de "3 minuten oefening", een manier om op moeilijke momenten in drie stappen, die ieder ongeveer een minuut duren, ruimte te creëren voor nieuwe mogelijkheden van reageren in plaats van het gebruikelijke ingesleten reactiepatroon.
Cognitieve en gedragstherapeutische interventies maken ook deel uit van de training
Hierbij kan men denken aan: (1) psycho-educatie, (2) oefeningen rondom aard van het denken, (3) registratie van gedachten, gevoelens en gedragingen rond gebeurtenissen, (4) Het leren herkennen van kenmerkende negatieve gedachten, (5) het leren herkennen van signalen van een dreigende depressie of angst, (6) het ondernemen van plezierige activiteiten, (7) het maken van een terugval-preventieplan. In de training leert de deelnemer: opmerkzaam te zijn op wat er in hem of haar omgaat; zich veel bewuster te worden van gedachten; eerder de risicomomenten te herkennen, minder snel in een negatieve spiraal komen; een mentale houding aan die helpt om onprettige gedachten en gevoelens te accepteren.
