Het kosmopolitisme of wereldburgerschap betekent dat een mens zich verbonden voelt met alle andere mensen op de wereld. Die verbondenheid wordt door een kosmopoliet belangrijker geacht dan een loutere verbondenheid op lokaal, regionaal of nationaal vlak.
De kosmopolitische gedachte werd reeds ontwikkeld door de Griekse stoïcijn Zeno van Citium. ‘De eerste en belangrijkste identiteit van de mens is het mens te zijn. Of je nu burger bent of niet, bewoner van Athene of barbaar, man of vrouw, slaaf of vrije mens, ieder is van unieke waarde omdat hij mens is.’ Dat is het eerste principe van het morele kosmopolitisme.
Het tweede is daarmee verbonden: ‘Alle mensen zijn lid van de ene allesomvattende menselijke gemeenschap en dienen als zodanig behandeld te worden’, aldus de filosoof Henk Manschot in zijn rede ‘De nieuwe commune van Zeno’. En hij verwijst naar Seneca die de wereld en de eigen stad (of natie) als verbindend zag. ‘Stel je voor, je bent lid van twee gemeenschappen, de ene is immens groot en omvat alle mensen; we kijken niet naar deze of die plek maar meten de grenzen van deze politieke gemeenschap aan de zon. De andere is die welke door geboorte je is toegewezen, de stad Athene, Carthago of welke andere stad ook. Het toeval waar men geboren is, is juist dat, een toeval. Ieder mens zou op elke plek geboren kunnen zijn. De beslissende scheidslijn loopt niet tussen de eigen lokale gemeenschap en de mensen daarbuiten. Maar tussen de mensen van goede wil die in de ware zin van het woord ‘vriend’, ‘burger’ en ‘vrije mens’ genoemd worden aan de ene kant en zij die zich als een ‘vijand’ opstellen van hun medemens en zich als een crimineel gedragen omdat ze slaaf zijn van hun eigen hartstochten.’
