Universaal-instrument of altazimuth - Een sterrekundig instrument, dat bestaat uit een kijker, draaibaar om een horizontale as, die zelve weer om een vertikale as draaibaar is. De kijker, die meestal gebroken is, bezit in het brandvlak van het objectief een dradennet. Ter aflezing der beide draaiingen zijn twee fijnverdeelde cirkels aangebracht, elk voorzien van klemming, fijnbeweging, en ten minste twee afleesmicroscopen. De helling der horizontale as wordt met een omkeerbaar („los”) niveau bepaald ; een tweede („vast”) niveau stelt in staat, op den vertikalen cirkel de richting der vertikaal aan te geven.
Het U.-i. kan zenithsafstanden en verschillen Van Azimuth meten. Het vindt algemeene toepassing ten behoeve der breedteen der tijdsbepalingen ; het kan natuurlijk ook als passageinstrument gebruikt worden, waarbij dan de vertikale cirkel niet nauwkeurig behoeft te worden afgelezen. Kleinere, soms wat vereenvoudigde U.-i. heeten ook Theodoliet.
